του Ν. Θ. Αποστολάτου*
Το 1998, στον πρόλογο του βιβλίου μας με τίτλο Το Εκλογικό Σύστημα Καθορίζει την Δομή της Δημοκρατίας, αναφέραμε: «Δύο είναι οι μεταβολές που συντελούνται στο σύμπαν: α) μεταβολή ύλης και της ισοδύναμής της ενέργειας και β) μεταβολή πληροφορίας».
Αυτές τις δύο μεταβολές προσπαθεί ο άνθρωπος να επηρεάσει με την εργασία του προκειμένου να εξασφαλίσει την επιβίωσή του στον πλανήτη μας.
Στο ίδιο βιβλίο είχαμε ασχοληθεί και με το θέμα «Τεχνολογία και Δημοκρατία» και τις όποιες επιπτώσεις θα έχει η ανάπτυξη της τεχνολογίας στην εξέλιξη της δημοκρατίας. Εκεί είχαμε σημειώσει ότι η πρόοδος της τεχνολογίας αυξάνει την παραγωγή με αντίστοιχη ελάττωση της χρονικής ανθρώπινης απασχόλησης.
Δηλαδή, μπορούμε να πούμε ότι η ανεργία είναι ανάλογη της προόδου της τεχνολογίας.
Ο μόνος τρόπος λοιπόν για να μειωθεί η ανεργία είναι α) να αυξηθεί η σήμερα εφαρμοζόμενη άναρχη και καταστροφική παραγωγή και πέραν των ανέργων μας, ή β) να μειωθεί αντίστοιχα η ημερήσια απασχόληση της ανθρώπινης συμμετοχής στην παραγωγική εργασία αφού συμπληρωθεί με αντίστοιχη θετική εργασία, δηλαδή με εργασία για βελτίωση του περιβάλλοντος και για πνευματική ανάπτυξη.
Ακριβώς μόνο με τον δεύτερο τρόπο μπορεί και πρέπει να αντιμετωπιστεί η ανεργία εάν θέλουμε να προλάβουμε εκρηκτικές εξελίξεις. Και εδώ απαιτείται πρωτίστως να γίνει μία δυναμική αναγέννηση της Δημοκρατίας, στην οποία την εξουσία θα ασκούν οι άριστοι.
Προηγουμένως, όμως, χρειάζεται να οριστεί με έναν τρόπο αποδεκτό από τον λαό τί σημαίνει «άριστοι» και με ποιον αδιάβλητο τρόπο επιλέγονται αυτοί. Σήμερα δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτό που ονομάζουμε δημοκρατία είναι πράγματι Δημοκρατία, με αποτέλεσμα να βλάπτονται οι λαοί.
Είναι καιρός, λοιπόν, να αλλάξουμε νοοτροπία. Ζούμε σε έναν πλανήτη που τα αγαθά του επαρκούν για όλους μας. Η υλική ικανοποίηση πρέπει να σταματά εκεί που αρχίζει να γίνεται επιβλαβής.
Αντιθέτως, η πνευματική ολοκλήρωση δεν έχει μέγιστη τιμή. Παράλληλα, πρέπει να γίνεται μία συνεχής προσπάθεια για την εξεύρεση μιας διαρκούς ποιοτικής αναβάθμισης της ζωής μας. Εδώ πρέπει να συμβάλουμε όλοι για την σωστή αξιοποίηση των αγαθών που προσφέρει η διαρκώς εξελισσόμενη τεχνολογία.
Παράλληλα, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να αποφύγουμε την άναρχη εισαγωγή της τεχνολογίας στις πολιτιστικές αξίες. Για να υλοποιηθούν όλα αυτά, είναι επιτακτική ανάγκη να γίνει μία συνολική και συλλογική ανατροπή στο σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα, αφού η Παιδεία αποτελεί τον βασικό μοχλό για την πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
Στην πρόσφατη ιστορία της, η Ελλάδα έχει να επιδείξει πληθώρα «μεταρρυθμίσεων» και αλλαγών στην εκπαιδευτική της πολιτική, όπου παρατηρείται το φαινόμενο της προχειρότητας και της έλλειψης δυναμικού μακροπρόθεσμου προγραμματισμού.
Κάθε λύση που δίνεται είναι –με ελάχιστες εξαιρέσεις– χειρότερη από την προηγούμενη.
Το κακό αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι επιχειρείται κατά κανόνα μία αλλαγή για την αλλαγή, χωρίς να έχει προηγηθεί μία σε βάθος ανάλυση του προβλήματος από άτομα με εμπειρία και γνώση.
Σε μία εποχή που παγκοσμίως η Παιδεία πρέπει να θεμελιώνεται στην λογική επεξεργασία των πληροφοριών, εμείς αυξάνουμε την προχειρότητα και έχουμε αναδείξει σε κυρίαρχο τρόπο μάθησης την παπαγαλία –και μάλιστα γνώσεων που πολλές φορές είναι λανθασμένες.
Έτσι, τα άτομα που είναι εφοδιασμένα με τέτοιου είδους γνώσεις είναι αδύνατο να αντιμετωπίσου θέματα που απαιτούν λογική επεξεργασία πληροφοριών.
Ειδικά εδώ στην Ελλάδα, όχι μόνον δεν προετοιμάζουμε σωστά το ανθρώπινο εκπαιδευτικό δυναμικό μας, αλλά έχουμε εγκλωβίσει και ένα μεγάλο έμπειρο μέρος του για να προετοιμάζει υποψηφίους σε μία στείρα παπαγαλία ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζουν τις εισαγωγικές εξετάσεις στα ΑΕΙ και στα ΤΕΙ, ενώ θα έπρεπε οι εισαγωγικές εξετάσεις να έχουν καταργηθεί από καιρό και να έχουν αντικατασταθεί με ένα προκαταρκτικό έτος σπουδών, όπως έχουμε προτείνει από πολλά χρόνια.
Παράλληλα, θα πρέπει να αλλάξει ριζικά και το εκπαιδευτικό σύστημα στην Μέση και Ανώτατη Παιδεία.
Η τεχνολογία έχει αρχίσει να προκαλεί τεράστιες αλλαγές στις μεθόδους διδασκαλίας, με αντικειμενικό στόχο «να μάθει κανείς πώς να μαθαίνει». Όλες οι πηγές γνώσεων θα πρέπει να είναι ενοποιημένες και ο δάσκαλος να είναι ο σύμβουλος, ο οποίος και αυτός θα αλλάζει με δυναμικό τρόπο με την εξέλιξη της τεχνολογίας.
Είναι λοιπόν αναγκαίο να γίνει επανάσταση στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Εδώ χρειάζεται πρωτίστως να τοποθετηθούν στο υπουργείο Παιδείας και στις νευραλγικές θέσεις της εκπαίδευσης άνθρωποι που έχουν τα αναγκαία προσόντα.
Συγχρόνως, όμως, είναι επιτακτική ανάγκη να γίνει δομική ριζική αλλαγή στην νοοτροπία και στον τρόπο λειτουργίας του υπουργείου Παιδείας.
Τεράστιο πνευματικό δυναμικό
Η Ελλάδα έχει τεράστιο πνευματικό δυναμικό, ικανούς επιστήμονες και εδώ και στο εξωτερικό, τους οποίους ωστόσο δεν χρησιμοποιεί καταλλήλως, με αποτέλεσμα η χώρα μας –με την τεράστια πολιτιστική και πνευματική της παράδοση, ακόμα και στον χώρο της Πληροφορικής, αφού δεν θα υπήρχε ο χώρος αυτός χωρίς την ύπαρξη της Λογικής του Αριστοτέλη και της αξιωματικής θεμελίωσης των μαθηματικών στην αρχαία Ελλάδα, και παράλληλα με τις μοναδικές ομορφιές της– να μην παίζει παγκοσμίως τον ρόλο που δικαιωματικά τής αξίζει.
Η τεχνολογία εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την υλική και πνευματική ανάπτυξη της κοινωνίας και όχι, δυστυχώς, όπως κατά κανόνα συμβαίνει σήμερα, και για αύξηση της ανεργίας και καταστροφή του περιβάλλοντος.
Εάν όλα αυτά αξιοποιηθούν σε παγκόσμιο επίπεδο, θα οδηγήσουν σε διαρκή ειρήνη και θα μπορούμε να απολαμβάνουμε όλοι μας τα άφθονα υλικά και πνευματικά αγαθά που προσφέρει ο πλανήτης μας. Η εργασία είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Στον μόνο χώρο που υπάρχει το αεικίνητο (perpertuum mobile) είναι ο χώρος του κεφαλαίου.
Έτσι, πρέπει να φροντίσουμε με όλες μας τις δυνάμεις να αποτρέψουμε να γίνει η τεχνολογία αποκλειστικό εργαλείο του κεφαλαίου, γιατί αλλιώς θα οδηγηθούμε σε καταστροφή.
Πρέπει λοιπόν η τεχνολογία να τεθεί στην αποκλειστική διάθεση του εργαζομένου, αφού κυρίως αυτός είναι ο δημιουργός της τεχνολογικής ανάπτυξης και θα πρέπει πρωτίστως αυτός να απολαμβάνει τα αγαθά της και με την ελάττωση των ωρών εργασίας του στην διαδικασία της παραγωγής.
Παράλληλα, είναι κοινωνικά δίκαιο στην παραγωγή των αναγκαίων αγαθών, υλικών, πνευματικών, και στην βελτίωση του περιβάλλοντος, να συμμετέχει όλο το ανθρώπινο δυναμικό, ανάλογα με τις δυνάμεις του. Έτσι λύνεται αυτόματα το πρόβλημα της ανεργίας.
Όλοι οι άλλοι τρόποι που σήμερα χρησιμοποιούνται γα την επίλυση του προβλήματος της ανεργίας είναι αναποτελεσματικοί, άδικοι και οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε αδιέξοδα, με τις γνωστές κοινωνικές εκρήξεις.
*Ομότιμος καθηγητής Θεωρητικής Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Αθηνών
