Του Ηλία Καραβόλια
Σε άρθρο του στην Καθημερινή στις 14/4 ο καθηγητής και φίλος Γ. Παγουλάτος αναρωτιέται τί θα ψήφιζε σήμερα ο Keynes αν ζούσε, διευκρινίζοντας παράλληλα προς τον καθηγητή Μουζέλη ότι ο ίδιος (ο Παγουλάτος) δεν είναι νεοφιλελεύθερος αλλά left liberal.
Λέει ότι στην ουσία καταλήξαμε σε υφεσιακή λιτότητα χρεοκοπώντας λόγω ανεξέλεγκτων δημοσίων ελλειμμάτων και υπέρογκου δημοσίου χρέους και ότι δεν συνιστούμε ακριβώς παράδειγμα νεοφιλελευθερισμού.
Στην ανάλυση του επισημαίνει ότι έχουμε τις χειρότερες επιδόσεις στην Ευρωζώνη σε διεθνή ανταγωνιστικότητα, ευκολία του επιχειρείν, ελκυστικότητα προς τις επενδύσεις. Μέχρι εδώ καλά.
Διαφωνώ όμως μαζί του στο ότι οι δείκτες ανισότητας δεν είναι χειρότεροι από την ηπειρωτική Ευρώπη : έχουμε την δεύτερη μεγαλύτερη ψαλίδα ανισοτήτων στην Δυτική Ευρώπη κυρίως ως αποτέλεσμα της μακράς ανεργίας, που απαιτεί ανάκαμψη οικονομικής δραστηριότητας, ιδιωτικές επενδύσεις, ευελιξία θεσμών και αγορών για να βελτιωθεί. Και καταλήγει το σκεπτικό του λέγοντας ότι η οικονομία μας αντιμετωπίζει βαριά προβλήματα και προκλήσεις που απειλούν την επιβίωση της χώρας και ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι μεταξύ αυτών.
Συμφωνώ στην κεντρική του ιδέα. Ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι το πρόβλημα γιατί ίσως να μην υπήρξε έντονος προ των μνημονίων. Όμως δεν θα επικεντρωθώ σε αυτό. Με ενδιαφέρει ο προβληματισμός του για τον Keynes και το τί θα ψήφιζε στις ευρωεκλογές!
Ουδείς αμφιβάλλει ότι ο μεγάλος βρετανός οικονομολόγος είχε κάτι από left liberal στην εποχή του. Σίγουρα δεν ήταν πάντως ο μονεταριστής φιλελεύθερος. Αν ζούσε λοιπόν σήμερα και τον καλούσε κάποιος στις Βρυξέλλες μπορεί να μην παρέδιδε μαθήματα σχετικά με τη θεωρία του, ούτε ίσως μαθήματα φιλελληνισμού, αλλά σίγουρα θα είχε να πει πολλά στους Ευρωπαίους εταίρους της ευρωζώνης όσον αφορά την οικονομική τους στρατηγική.
Μάλλον θα τα έβαζε και με την πρωθυπουργό του Μέι και τον Κόρμπιν που με πείσμα εξαιρούν την μεγαλύτερη off-shore του κόσμου (City Λονδίνου) από ρυθμίσεις και συμμόρφωση με τα διεθνή δρώμενα πίσω από το δήθεν Brexit που συνεχώς αναβάλλεται σε ένα αβέβαιο μέλλον.
Κατά τον Keynes μάλλον το δημόσιο χρέος δεν θα αναγορευόταν στη βασική αιτία της κρίσης χωρών όπως εμείς και η Ιταλία. Τον φαντάζομαι να παραθέτει μια ανάλυση του τύπου: «Η μειωμένη ανταγωνιστικότητα των περιφερειακών χωρών και τα μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών τους, ήταν ένας πολύ σοβαρότερος λόγος για την έξαρση του χρέους στις χώρες της περιφέρειας, από την διαχειριστική ανικανότητα των διοικούντων της.
Για να καλύψουν το έλλειμμα, οι περιφερειακές χώρες είναι υποχρεωμένες να δανείζονται όλο και περισσότερο. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση του δημόσιου χρέους τους». Σίγουρα με το σκωπτικό και δηκτικό ύφος του θα επισήμαινε την πασιφανή πλέον σύγκρουση των δύο στόχων: το πώς η εσωτερική υποτίμηση σε κάθε χώρα με τη μείωση των εισοδημάτων μειώνει αυτόματα και τα φορολογικά έσοδα του δημοσίου και έτσι αντιστρατεύεται την επιδιωκόμενη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.
Βέβαια τόσο οι Ευρωπαίοι όσο και οι φωστήρες του ΔΝΤ θα του έλεγαν πώς απλά έλπιζαν ότι αυτό θα ξεπερνιόταν με ακόμα μεγαλύτερη περικοπή των κρατικών δαπανών. Πρόκειται για το περίφημο «εμπροσοβαρές κομμάτι» του αρχικού ελληνικού μνημονίου που πεισματικά συνεχίστηκε άνευ αντισταθμιστικών αναπτυξιακών μέτρων.
Πολλοί που δεν διάβασαν Keynes αναλυτικά μάλλον θα τον κατηγορήσουν για «κρατιστή». Αυτός φυσικά θα τους τόνιζε κάποια σημεία που σχετίζονται με τις πεποιθήσεις του σχετικά με το διεθνές ελεύθερο εμπόριο και τους μηχανισμούς ανακύκλωσης πλεονασμάτων, πράγματα με τα οποία ουδείς ασχολείται από τους Έλληνες αλλά και Ευρωπαίους ηγέτες μας. Κουβέντα για το πώς τα κέρδη του Βορρά θα έπρεπε να διαχέονται και στον Νότο.
Σίγουρα θα τόνιζε ότι σχεδόν κανένας στην Αθήνα δεν ενδιαφερόταν πριν τα μνημόνια για το πάγιο έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου, του οποίου η χρηματοδότηση φαινόταν εξασφαλισμένη χάρη στο ευρώ.
Ένα μυαλό σαν τον J. M. Keynes μάλλον θα τα «έχωνε» στις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στις ισχυρές οικονομικά χώρες οι οποίες δεν έχουν επίσης κανένα ενδιαφέρον να εμβαθύνουν στη σχέση ελληνικού δημόσιου χρέους και εμπορικού ελλείμματος.
Τον φαντάζομαι να τονίζει στις ισχυρές χώρες της Ευρωζώνης: « Πέρα από την ελληνική περίπτωση, δεν επιθυμείτε να αποκαλυφθεί η εγγενής ροπή της Ζώνης σας, προς τη διεύρυνση των ανισοτήτων ανάμεσα στα μέλη της…» Μάλλον θα τους θύμιζε τη λογική συνέπεια της ατυχούς δημιουργίας μια άριστης νομισματικής ζώνης: όταν δημιουργείς έναν κοινό νομισματικό χώρο, τότε επικρατεί η ισχυρότερη οικονομία έναντι των υπολοίπων.
Σίγουρα θα τους ανέλυε την πλήρη αποτυχία των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών πολιτικών στο να αντιστρέψουν αυτή τη δυναμική και να εξισώσουν τις οικονομικές συνθήκες ανάμεσα στα διάφορα κράτη-μέλη. Θα τους παρέθετε πειστικά στοιχεία που θα φανέρωναν ότι ο παλαιότερος στόχος της σύγκλισης του επιπέδου διαβίωσης σε όλη την Ένωση εγκαταλείφθηκε σιωπηρά και εξ ανάγκης: δεν γίνεται να υπάρχει ομοιογενές βιοτικό επίπεδο μεταξύ χωρών με κάποιες να παράγουν βιομηχανικά προϊόντα και κάποιες βιοτεχνικά ή υπηρεσίες τριτογενούς τομέα.
Και τι θα τους πρότεινε;
Όχι και τόσο ευχάριστα πράγματα αλλά από αυτά που κατάφερα να κλέψω τόσες ώρες διαβάζοντάς τον εδώ και χρόνια πιθανολογώ τις προτεραιότητες που θα τους έθετε: α) Να ανακεφαλαιοποιηθεί με χρήματα και της ΕΚΤ το άρρωστο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, ίσως και να «εκκαθαριστεί» μέρος αυτού. β) Να γίνει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων εκδότης αναπτυξιακών ομολόγων για συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα στις χώρες του Νότου, ώστε να τονωθεί η απασχόληση. γ) Να εκδοθεί Ευρωομόλογο ώστε με εγγύηση της ΕΚΤ οι διεθνείς αγορές να αναχρηματοδοτήσουν τις υπερχρεωμένες χώρες της ευρωζώνης( και όχι μόνο).
Εννοείται ότι Γερμανοί, Φινλανδοί, Αυστριακοί αλλά και Γάλλοι, θα τον θεωρούσαν κρυφο-μαρξιστή και αντι-φιλελεύθερο! Μακάρι όμως να ζούσε και ας τον αποκαλούσαν όπως θέλουν! Νομίζω ότι θα τα έβγαζε πέρα κυρίως γιατί θα είχε στοιχεία και τεκμήρια να αποδείξει πως είναι αναγκασμένη η Ευρώπη να πράξει τα δέοντα - και όχι πλέον μόνο η ευρωζώνη- ώστε να γλιτώσει μια νέα Μεγάλη Ύφεση.
Και επειδή η ψήφος είναι μυστική, ένας θεός ξέρει ποιους θα επέλεγε να ψηφίσει από αυτό το θολό σοσιαλδημοκρατικό -φιλελεύθερο μωσαϊκό παρατάξεων και προσώπων....
