του Gordon Brown*
Το 1848, οι δημοκρατικές εξεγέρσεις εναντίον των ευρωπαϊκών μοναρχιών απέτυχαν και καταπνίγηκαν με τη βία. Το συγκεκριμένο έτος θεωρείται σημείο καμπής στο οποίο η ιστορία απέτυχε να αλλάξει πορεία.
Είναι σχεδόν σίγουρο πως και το 2018 θα θεωρηθεί σημείο καμπής. Οι πολιτικές προστατευτισμού του Donald Trump, ο επεκτατισμός της Κίνας, η αναγέννηση του εθνικισμού στην Ινδία και την Ιαπωνία, η οικοδόμηση της ιρανικής αυτοκρατορίας και ο ρωσικός καιροσκοπισμός υπονομεύουν τη διεθνή συνεργασία που διατήρησε την 70ετή παγκόσμια μεταπολεμική τάξη.
Στα θύματα του 2018 περιλαμβάνονται οι συμφωνίες για την κλιματική αλλαγή, τα πυρηνικά όπλα και το ελεύθερο εμπόριο, ενώ ο κόσμος εμφανίζεται ξαφνικά διχασμένος και χωρίς εμπνευσμένη ηγεσία.
Την ίδια ώρα, ο ΟΗΕ επιχειρεί να επιτύχει τους διεθνώς επικυρωμένους και φιλόδοξους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού, των ασθενειών που μπορούν να προληφθούν, του υποσιτισμού και της ακραίας φτώχειας μέχρι το 2030. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν πως, παρά τις γενναίες προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Antόnio Guterres και της αντιπροέδρου του Amina J. Mohammed, οι στόχοι αυτοί υπονομεύονται από την αποτυχία όλων να συμφωνήσουν στον τρόπο χρηματοδότησής τους.
Ο στόχος του ΟΗΕ για δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς ποιοτική εκπαίδευση για όλους, μας δεσμεύει να κάνουμε τη γενιά μας, μέχρι το 2030, την πρώτη στην ιστορία που θα στείλει κάθε παιδί στο σχολείο.
Όμως, σήμερα, η ντροπιαστική πραγματικότητα είναι ότι 260 εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο δεν πηγαίνουν στο σχολείο, ενώ 400 εκατομμύρια μαθητές θα εγκαταλείψουν τις σχολικές αίθουσες πριν κλείσουν τα 12. Περισσότερα από 800 εκατομμύρια παιδιά, δηλαδή τα μισά αγόρια και κορίτσια του αναπτυσσόμενου κόσμου, θα ολοκληρώσουν τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση χωρίς να αποκτήσουν αναγνωρισμένες δεξιότητες, ώστε να ενταχθούν στο σύγχρονο εργατικό δυναμικό.
Μια πρόσφατη μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας δείχνει πως ο γάμος ανηλίκων θα μπορούσε να γίνει μια για πάντα παρελθόν, αν όλα τα κορίτσια πήγαιναν στο σχολείο. Σύμφωνα, όμως, με το Ινστιτούτο Στατιστικής της Unesco, τα 230 από τα 430 εκατομμύρια κορίτσια σχολικής ηλικίας, σε χώρες χαμηλού ή μεσαίου βιοτικού επιπέδου, δυστυχώς δεν θα ολοκληρώσουν ποτέ τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ο γυναικείος αναλφαβητισμός έχει καταστρεπτικές επιπτώσεις στην υγιή διάρθρωση μιας κοινωνίας: η παιδική θνησιμότητα στην Αφρική είναι πολύ υψηλότερη μεταξύ των ανεκπαίδευτων μητέρων.
Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία, παρά τον Γολγοθά του στόχου για την εκπαίδευση που πρέπει να ανεβούμε, οι διεθνείς πόροι γι’ αυτόν μειώθηκαν από το 13% στο 10%. Αυτά τα σχεδόν 10 δολάρια ετησίως ανά παιδί δεν αρκούν ούτε για ένα μεταχειρισμένο βιβλίο.
Οι περίφημες συνεργασίες μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που είχαν εξαγγείλει η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τα Ηνωμένα Έθνη και αναμενόταν να μετατρέψουν τα «δισεκατομμύρια σε τρισεκατομμύρια», δεν έχουν υλοποιηθεί ακόμα. Παράλληλα, ενώ τα διεθνή ιδρύματα των προηγμένων χωρών για την υγεία και την εκπαίδευση ενισχύονται με μεγάλες δωρεές από ιδιώτες φιλάνθρωπους, η παγκόσμια εκπαίδευση δεν έχει καν ανακαλύψει τον Andrew Carnegie**. Οι επιχειρηματικές επενδύσεις στην παγκόσμια εκπαίδευση αποτελούν μόνο ένα κλάσμα των συνολικών επενδύσεων για την υγεία και το περιβάλλον.
Καθώς μένουν μόλις 11 χρόνια μέχρι το 2030, δηλαδή μέχρι τη λήξη της φιλόδοξης προθεσμίας για την επίτευξη των στόχων στην παγκόσμια εκπαίδευση, και αποκλείοντας μια δραματική αλλαγή στο πολιτικό σκηνικό, συνειδητοποιούμε μια μεγάλη αλήθεια: 200 εκατομμύρια παιδιά δεν θα καταφέρουν να πάνε στο σχολείο το 2030. Αντί γι’ αυτό, θα βρίσκονται πιθανότατα στους δρόμους και θα γίνονται εύκολη λεία στους εξτρεμιστές και στον υπόκοσμο, οι οποίοι θα εκμεταλλεύονται τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις μας για την εκπαίδευση και θα τα πείθουν πως η ειρηνική συνύπαρξη δεν είναι δυνατή.
Αν πάλι οι εκατομμύρια αυτοί νέοι, που στερούνται τις ευκαιρίες εκπαίδευσης και απασχόλησης στις χώρες τους δεν καταλήξουν στους δρόμους, θα τεθούν σε κίνηση. Αν δεν μεταφερθεί μέρος του παγκόσμιου πλούτου στην Αφρική, θα είναι πιο εύκολο όλο και περισσότεροι Αφρικανοί να κινηθούν προς τον παγκόσμιο πλούτο, πείθοντας τον εαυτό τους πως είναι καλύτερα να είναι φτωχοί μετανάστες σε μια πλούσια χώρα, παρά πλούσιοι σε μια φτωχή χώρα.
Ο οργανισμός International Finance Facility for Education, με διαθέσιμα κεφάλαια 10 δισ. δολαρίων, μπορεί να τερματίσει το αδιέξοδο. Αυτό προτείνει η Education Commission, μια διεθνής πρωτοβουλία στην οποία προεδρεύω και εστιάζει στα περισσότερα από 700 εκατομμύρια παιδιά που ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, απ’ όπου προέρχεται η πλειονότητα των προσφύγων και των εκτοπισμένων παιδιών.
Αυτές οι περίπου 50 χώρες είναι πολύ φτωχές για να χρηματοδοτήσουν μόνες τους την καθολική εκπαίδευση, αλλά αρκετά πλούσιες για να πληρούν τα κριτήρια για σημαντικές επιχορηγήσεις από διεθνικές αναπτυξιακές τράπεζες. Τα δάνεια που είναι διαθέσιμα γι’ αυτές τις χώρες έχουν επιτόκιο 4%.
Δηλαδή, συνολικά μόνο 350 εκατ. δολάρια -ή 50 cents τον χρόνο ανά παιδί.
Το νέο ταμείο, λοιπόν, προσφέροντας στις αναπτυσσόμενες χώρες προσιτή χρηματοδότηση, θα κλείσει ένα αγεφύρωτο χάσμα στην αρχιτεκτονική της διεθνούς βοήθειας. Θα δημιουργηθεί από τις εγγυήσεις που παρέχουν οι χώρες-δωρητές: 2 δισεκατομμύρια δολάρια που δανείζονται στην αγορά σε χρηματοδότηση αξίας 8 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Και αυτό θα ενισχυθεί από τα 2 δισεκατομμύρια δολάρια της επιχορήγησης, επιτρέποντάς μας να μειώσουμε τους τόκους των δανείων.
Η μετατροπή μιας επιχορήγησης ύψους 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ενίσχυση ύψους 8 δισεκατομμυρίων δολαρίων, θα κάνει τη χρηματοδότηση που προσφέρουμε να ισοδυναμεί όσο τέσσερις φορές οι συμβατικές ενισχύσεις.
Σε αντάλλαγμα αυτής της ενισχυμένης διεθνούς χρηματοδότησης, οι αναπτυσσόμενες χώρες θα καλούνται να διπλασιάσουν τις δικές τους επενδύσεις στην εκπαίδευση, από το σημερινό 2-3% σε 4-5% ως ποσοστό επί του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος τους.
Αυτό θα αρκούσε για να φτιαχτούν τα επιπλέον 200 εκατομμύρια σχολεία που απαιτούνται για να βρεθούν τελικά όλα τα παιδιά σε σχολικές τάξεις.
Ένα παγκόσμιο ταμείο για την εκπαίδευση σε κλίμακα ανάλογη του Παγκόσμιου Ταμείου για την Καταπολέμηση του AIDS, της Φυματίωσης και της Ελονοσίας, θα συμβάλει στην εκπλήρωση της υπόσχεσής μας για εκπαίδευση για όλους και θα κάνει εφικτό έναν από τους ελλιπέστερα χρηματοδοτούμενους στόχους μας για βιώσιμη ανάπτυξη.
Επιπλέον, θα έστελνε ένα επίκαιρο μήνυμα στον κόσμο: ακόμη και στα πιο απομονωμένα και κλειστά περιβάλλοντα, μπορούμε να προωθήσουμε τη διεθνή συνεργασία και να αποδείξουμε ότι η παγκοσμιοποίηση μπορεί ακόμα να λειτουργήσει για όσους έχουν μείνει πίσω.
*Ο Gordon Brown είναι πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας - Ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ για εκπαιδευτικά θέματα.
** Ο Andrew Carnegie γεννήθηκε στη Σκοτία το 1835, από φτωχή οικογένεια. Μετανάστευσε στις ΗΠΑ με την οικογένειά του και έγινε ένας από τους πιο επιτυχημένους επιχειρηματίες της εποχής του. Υπήρξε φιλάνθρωπος και ευεργέτης και θεωρούσε πως οι πλούσιοι «θα πρέπει να χρησιμοποιούν τον πλούτο τους για την προώθηση του γενικού καλού».
