Του Γιώργου Κωνσταντινίδη*
Η Ελλάδα από το 2010 βρίσκεται στις συμπληγάδες της Τρόικας και ειδικότερα του Δ.Ν.Τ., το οποίο διαχρονικά προτείνει φιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές για να σταθεροποιηθεί αρχικά και μετά να αναπτυχθεί η κάθε οικονομία.
Η «συνταγή» του Δ.Ν.Τ. στις χώρες που καλείται να συνδράμει ώστε να αντιμετωπίσουν τα μακροοικονομικά τους προβλήματα και να αναπτυχθούν είναι τις περισσότερες φορές η ίδια με κάποιες διαφοροποιήσεις, ανάλογα με τις ειδικές συνθήκες που επικρατούν σε κάθε χώρα.
Έχει γίνει εκτενέστατη συζήτηση για τα μέτρα που ζητάει το Δ.Ν.Τ. ή η Ε.Κ.Τ. να εφαρμόσει η Ελλάδα, αλλά δεν έχει αναλυθεί ο τρόπος που άλλα κράτη κατάφεραν να απαγκιστρωθούν από το Δ.Ν.Τ. και την Ε.Κ.Τ., ολοκληρώνοντας τα προγράμματα σταθερότητας που τους είχαν επιβληθεί και επιτυγχάνοντας θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Με ποιες πολιτικές τα κατάφεραν και επανεκκίνησαν τις οικονομίες τους; Ας δούμε επιγραμματικά πώς εξελίχθηκαν τα προγράμματα σταθερότητας στην Κύπρο, στην Τουρκία και στη Ρουμανία.
«Είναι αξιοσημείωτο ότι η Κύπρος βρίσκεται σε τροχιά εξόδου από το Μνημόνιο, πριν από την αρχικά προβλεπόμενη προθεσμία του 2016», τόνισε ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι, πριν από λίγες ημέρες. Πρόσθεσε δε ότι «δεν υπάρχει χρόνος για εφησυχασμό καθώς η οικονομία της Κύπρου και κυρίως ο χρηματοπιστωτικός της τομέας παρουσιάζουν προβλήματα».
Υπογράμμισε επίσης ότι το πρόγραμμα που εφαρμόστηκε στην Κύπρο έχει επιτύχει και τα αποτελέσματά του κρίνονται θετικότερα από όσα είχαν προβλεφθεί πριν από δύο χρόνια. Ο ίδιος ανέφερε πως «όλα αυτά τα επιτεύγματα είναι εντυπωσιακά και πρέπει να έχουν το σεβασμό της υπόλοιπης Ευρώπης». Η Κύπρος απέδειξε ότι ήθελε και μπορούσε να βγει από το Μνημόνιο που υπέγραψε το Μάρτιο του 2013, ασκώντας σοβαρή οικονομική πολιτική χωρίς μικροκομματικά συμφέροντα και αγκυλώσεις.
Ο κυπριακός λαός επέδειξε ωριμότητα και ενότητα για να ορθοποδήσει η πατρίδα του και, τελικά, τα κατάφερε. Ο Κύπριος Υπουργός Οικονομικών κ. Χάρης Γεωργιάδης ανέφερε: «H Κύπρος βγήκε από την ύφεση», όμως «δε σκιαγραφώ μια ρόδινη εικόνα. Παρουσιάζω μια ιστορία ανάκαμψης, αισιοδοξίας και προοπτικής». Αυτές οι δηλώσεις του είναι «προσγειωμένες» παρά την αδιαμφισβήτητη επιτυχία της Κύπρου.
Πρόσφατα η κυπριακή κυβέρνηση δρομολόγησε τον τρίτο γύρο αδειοδότησης ερευνών για υδρογονάνθρακες στην ΑΟΖ της και έχουν ολοκληρωθεί τα απαραίτητα έγγραφα για να δημοσιευθεί ο διαγωνισμός. Ήδη οι εταιρείες TOTAL, ENI, NOBLE και BG εκδήλωσαν μεγάλο ενδιαφέρον. Επιπλέον, ορισμένοι ενδιαφερόμενοι έχουν προμηθευτεί τα σεισμογραφικά και προετοιμάζουν τις προσφορές τους.
Τα προαναφερθέντα σαφώς αποκαλύπτουν την κινητικότητα των ξένων επενδυτών για σημαντικές επιχειρηματικές δραστηριότητες στην Κύπρο, η οποία προκύπτει από τις ορθολογικές ενέργειες και την οξυδέρκεια της πολιτικής της ηγεσίας.
Τον Μάιο του 2013 έληξε η 50 ετών σχέση της Τουρκίας με το Δ.Ν.Τ, αφού η ίδια αποπλήρωσε το χρέος της. Τον Ιούνιο του 2013 η Τουρκία από οφειλέτη μετατράπηκε σε πιστωτή - δανειστή του Δ.Ν.Τ., συνεισφέροντας οικονομικά για πρώτη φορά στο Ταμείο. Αυτό πιστοποιεί την επιτυχημένη οικονομική διακυβέρνηση του Ερντογάν, παρά τα προβλήματα που ταλανίζουν την τουρκική οικονομία και τη σημαντική εξάρτησή της από ξένα επενδυτικά κεφάλαια.
Η Τουρκία αναγκάστηκε να δανειοδοτηθεί από το Δ.Ν.Τ. το 2001 με το ποσό των 17,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ώστε να αμβλυνθεί η οικονομική κρίση που αντιμετώπιζε. Το γεγονός ότι σήμερα βρίσκεται στην 16η θέση μεταξύ των 20 μεγαλύτερων οικονομιών σε παγκόσμιο επίπεδο (G-20), σημαίνει ότι κατάφερε να ανατάξει την παραπαίουσα οικονομία της.
Η δέσμη μέτρων που έλαβε τότε το οικονομικό επιτελείο της γειτονικής χώρας με επικεφαλής τον Κεμάλ Ντερβίς, ευθυγραμμιζόμενο με τις επιταγές του Δ.Ν.Τ., αφορούσαν τον περιορισμό των κρατικών δαπανών και της γραφειοκρατίας, το πάγωμα των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων, τη μείωση των εταιρικών φόρων, την παροχή ισχυρών κινήτρων για την αύξηση της επιχειρηματικότητας, την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων καθώς και την ιδιωτικοποίηση κρατικών εταιρειών. Επιπλέον με την υποτίμηση της τουρκικής λίρας τριπλασιάστηκαν οι εξαγωγές τουρκικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές.
Αφού σταθεροποιήθηκε η τουρκική οικονομία και σημείωσε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης η τουρκική κυβέρνηση διαφώνησε με τους εκπροσώπους του Δ.Ν.Τ., διέκοψε τις διαπραγματεύσεις το 2008 και εφάρμοσε αντίθετα μέτρα από όσα σύστηνε το Δ.Ν.Τ. (μείωση ειδικών φόρων κατανάλωσης και Φ.Π.Α. και παροχή κινήτρων αναπτυξιακής πολιτικής). Ο ρυθμός πληθωρισμού και το δημόσιο χρέος της περιορίστηκαν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να ικανοποιούνται ορισμένοι δείκτες της Συνθήκης του Μάαστριχτ.
Ενισχύθηκε κεφαλαιακά το κλονισμένο τραπεζικό σύστημα της Τουρκίας, το οποίο σταδιακά θωρακίστηκε αποκτώντας αυξημένη ρευστότητα και επιτοκιακή σταθερότητα και επετεύχθη οικονομική ανάπτυξη, η οποία άγγιξε και το 12% περίπου το 1ο τρίμηνο του 2010. Η Τουρκία κατέληξε να αποτελεί τη 2η πιο αναπτυσσόμενη χώρα σε παγκόσμια κλίμακα μετά την Κίνα! Οι εξελίξεις που προαναφέρθηκαν οδήγησαν τον Πρόεδρο Αμπντουλλάχ Γκιουλ να δηλώσει ότι «η Τουρκία κάποτε ήταν ο μεγάλος ασθενής της Ευρώπης και σήμερα είναι ο μόνος υγιής».
Με διαθρωτικές μεταρρυθμίσεις και ελκυστική στις άμεσες ξένες επενδύσεις νομοθεσία η Τουρκία έχει διαμορφώσει μια ανταγωνιστική οικονομία, που διαθέτει υψηλού επιπέδου υποδομές. Ωστόσο ο μέσος μισθός του Τούρκου ανειδίκευτου εργάτη κυμαίνεται περίπου στα 400 ευρώ μηνιαίως. Η βαρύτητα της Τουρκίας σε παγκόσμια κλίμακα αυξάνεται με ικανοποιητικούς ρυθμούς παρά τις διαστρωματικές, οικονομικοκοινωνικές αντιθέσεις και τα πολιτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει.
Η Ρουμανία από το 2009 βρέθηκε σε σταθεροποιητικό πρόγραμμα ύψους 20 δις ευρώ (5 δις ευρώ από την Ε.Ε., 13 δις ευρώ από το Δ.Ν.Τ. και 2 δις από την Παγκόσμια Τράπεζα). Η διεθνής οικονομική κρίση μείωσε το ρουμανικό Α.Ε.Π. και οι δανειστές ζήτησαν αύξηση της φορολογίας από το 16% στο 25%. Ο Πρόεδρος της χώρας Basescu δήλωσε «δε θα αγγίξουμε τις επιχειρήσεις, δε θα ανεβάσουμε τους φόρους σε ιδιώτες. Αν τους αυξήσουμε τη φορολογία, δε θα κόψουν αποδείξεις.
Εμείς, όμως, θα κάνουμε κάτι άλλο: θα κρατήσουμε τους φόρους χαμηλούς και θα κυνηγήσουμε απηνώς όποιον δεν τους πληρώνει, καθώς και τα μεγάλα κυκλώματα φοροδιαφυγής». Οριζόντιες περικοπές έγιναν μία μόνο φορά και δε χρειάστηκε επόμενη. Απολύθηκαν δημόσιοι υπάλληλοι οι οποίοι δεν απέδωσαν σε γραπτές εξετάσεις. Φυλακίστηκαν πολιτικοί και καταχραστές δημόσιου χρήματος. Το πρόγραμμα έληξε το 2013 και μετά ολοκληρώθηκε και η «προληπτική γραμμή στήριξης», ενώ σταδιακά μισθοί και συντάξεις επανήλθαν στα επίπεδα προ των περικοπών. Απελευθερώθηκε η αγορά, δημιουργήθηκαν 400000 θέσεις απασχόλησης και η ανεργία αγγίζει μόλις το 7%.
Ως συνέπεια η Ρουμανία προσελκύει επενδύσεις, υπήρξε η 2η πιο αναπτυσσόμενη χώρα στην Ευρώπη το 2015 (ρυθμός ανάπτυξης 4%) και έχει θετικές προοπτικές για το μέλλον.
Το Φεβρουάριο η κυβέρνησή της ξεπλήρωσε την τελευταία δόση της στο Δ.Ν.Τ. Οι Ρουμάνοι εφάρμοσαν σταθερά χωρίς παρεκκλίσεις τα μέτρα που έλαβαν. Τους διέκρινε αποφασιστικότητα και δικαιώθηκαν. Πλέον δίνουν προτεραιότητα στην εδραίωση της ανάπτυξης, στον περιορισμό της γραφειοκρατίας και θέτουν ως στόχο να καταστήσουν τη χώρα τους πραγματικά σύγχρονη και ευρωπαϊκή.
Πιστεύω πως, αν τα τρία προηγούμενα κράτη χρειαστούν ξανά κονδύλια από κάποιον διακρατικό ή ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό θεσμό, θα τους διοχετευθούν χωρίς μεγάλες δυσκολίες. Έχουν «χτίσει» με πολλές αντιξοότητες και σε μεγάλο βαθμό την οικονομική φερεγγυότητά τους με βάση τη συνέπεια, την αξιοπρέπειά και την προσπάθειά τους.
Στις μέρες μας η Ελλάδα βρίσκεται στην περιδίνηση του Δ.Ν.Τ. λόγω των οξύτατων οικονομικών της προβλημάτων και προσπαθεί να βελτιώσει τους οικονομικούς της δείκτες (έλλειμμα, χρέος κτλ.) και να δημιουργήσει τις απαραίτητες συνθήκες για την έξοδό της από την παρούσα κρίση. Στο σημείο αυτό μήπως θα έπρεπε να ακολουθήσει, ως ένα βαθμό και με τις αναγκαίες τροποποιήσεις, τα παραδείγματα της Κύπρου, της Τουρκίας και της Ρουμανίας, ώστε να επιτύχει τον τερματισμό της ύφεσης και να αναπτυχθεί οικονομικά;
Με στόχο να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η τρέχουσα κρίση επιβάλλεται η αλλαγή του παραγωγικού προτύπου της χώρας μας με έμφαση στην επιχειρηματικότητα, στις νεοφυείς επιχειρήσεις, στην καινοτομία, στην εξωστρέφεια, στην έρευνα και ανάπτυξη νέων προϊόντων σε συνδυασμό με το δραστικό περιορισμό της γραφειοκρατίας και της αλόγιστης κρατικής σπατάλης.
*Οικονομολόγος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου, συγγραφέας του βιβλίου “Συσσώρευση Κεφαλαίου και Παγκοσμιοποίηση στην Τουρκία Διαχρονικά”, εκδόσεις Παπαζήση, 2009.
