Του Χρίστου Αλεξόπουλου*
Όσο περισσότερο πλησίαζε η ημέρα διενέργειας των ευρωεκλογών (26.5.2019), τόσο πιο έντονος ήταν ο κατακλυσμός των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης με πολιτικά διαφημιστικά μηνύματα από το σύνολο σχεδόν των κομμάτων και κυρίως εκείνων, που εκπροσωπούνται στην Βουλή των Ελλήνων.
Ο εκφερόμενος συνοδευτικός των εικονικών μηνυμάτων λόγος ήταν γενικόλογος, σε μεγάλο βαθμό με φαντασιακό ή ηθικολογικό περιεχόμενο, χωρίς την διάσταση της ουσιαστικής ενημέρωσης για την πραγματικότητα σε εθνικό και πολύ περισσότερο σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Βασικό μέλημα όλων ήταν η επικοινωνιακή φθορά των αντιπάλων, κομμάτων και πολιτικών προσώπων, στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης τους (από την υγεία μέχρι την ασφάλεια και την απασχόληση), χωρίς να αναπτύσσεται διάλογος και να ασκείται κριτική σε σχέση με το περιεχόμενο και τις επιπτώσεις της ασκούμενης ή προτεινόμενης πολιτικής στο μέλλον.
Η εκλογική αποτελεσματικότητα αυτής της τακτικής στηρίζεται στην εργαλειοποίηση των πολιτών και στην μετατροπή τους σε καταναλωτές διαφημιστικών μηνυμάτων, τα οποία στοχεύουν στην ενεργοποίηση της περιγραφικής σκέψης και του συναισθήματος.
Αυτοί οι δύο βασικοί παράγοντες της διαφημιστικής λειτουργίας διευκολύνουν την καλλιέργεια φαντασιώσεων στους πολίτες σε σχέση με το μέλλον, διότι δεν στηρίζονται στον ορθολογισμό και στην αφηρημένη σκέψη για την προσέγγιση του περιεχομένου της διαφήμισης και της αξιοπιστίας των εξαγγελιών ως προς τις αληθινές επιπτώσεις τους στην βιωνόμενη πραγματικότητα.
Η «ονειρική» της εκδοχή δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την διαμόρφωση πολιτικών στάσεων, οι οποίες καταλήγουν στην αποκόμιση εκλογικού οφέλους από τα κόμματα. «Μετράνε» μόνο οι προθέσεις των κομμάτων και των πολιτικών προσώπων και όχι η προσέγγιση και ανάλυση τους σε σχέση με την λειτουργικότητα και την αξιοπιστία τους.
Η υλοποίηση των «προθέσεων» θα ολοκληρωθεί στο μέλλον, το οποίο δεν είναι προσεγγίσιμο ως προς τα πραγματικά του χαρακτηριστικά με μοναδικό εργαλείο την περιγραφική σκέψη. Με αυτήν μπορεί ο καταναλωτής της πολιτικής διαφήμισης να «φαντασθεί» την μελλοντική πραγματικότητα στηριζόμενος στα ερεθίσματα της στοχευμένα επεξεργασμένης εικονικής μορφής, που παίρνει στα ψηφιακά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και στην ενεργοποίηση του συναισθήματος.
Εξάλλου η ροή του χρόνου είναι τόσο γρήγορη, που τα περιθώρια επαλήθευσης του διαφημιστικού περιεχομένου της πολιτικής επικοινωνίας είναι πολύ μικρά, διότι οι πολίτες από το ένα μέρος δεν διαθέτουν τον απαραίτητο χρόνο και από το άλλο δεν έχουν ούτε τα αναγκαία μεθοδολογικά εργαλεία ούτε και τις πληροφορίες, που συνθέτουν την πραγματικότητα τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό και πλανητικό επίπεδο.
Το πολιτικό σύστημα λειτουργεί «ως από μηχανής θεός», ο οποίος εγγυάται την ευημερία (π.χ. δημιουργία θέσεων εργασίας, αύξηση των εσόδων των εργαζομένων και των συνταξιούχων, ασφάλεια των πολιτών κ.λ.π.), χωρίς να αντιμετωπίζονται τα γενεσιουργά αίτια των προβλημάτων (π.χ. μη παραγωγική οικονομία, γήρανση της κοινωνίας, επιπτώσεις των πλανητικής εμβέλειας ανισορροπιών, όπως είναι οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών).
Σε μεγάλο βαθμό αυτό οφείλεται στην στοχευμένη εικονική παρουσίαση των «πολιτικών φαντασιώσεων» με βάση τις αξίες του ισχύοντος μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης, ώστε να διασφαλίζεται η αναπαραγωγή του, ακόμη και αν οδηγεί σε καταστροφικές συνθήκες.
Η ευημερία ταυτίζεται σε μεγάλο βαθμό με την δυνατότητα των πολιτών να καταναλώνουν, χωρίς να αναπτύσσεται προβληματισμός για τις επιπτώσεις αυτής της λογικής. Για παράδειγμα δεν γίνεται κατανοητό, ότι πρέπει να αλλάξει ο τρόπος ζωής, εάν οι κοινωνίες επιθυμούν να αντιμετωπισθεί με βιώσιμο τρόπο η κλιματική αλλαγή (π.χ. μείωση της κατανάλωσης κρέατος, κάλυψη ενεργειακών αναγκών μόνο με την αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, τερματισμός της υπεραλίευσης και της χρήσης πλαστικού κ.λ.π.).
Η αλλαγή του αξιακού προσανατολισμού των κοινωνιών με σημείο αναφοράς την βιωσιμότητα της ανθρώπινης οντότητας και του οικοσυστήματος προϋποθέτει πολιτικές αποφάσεις, οι οποίες θα οδηγήσουν στην δημιουργία συγκρουσιακού πολιτικού κλίματος, διότι θα δρομολογήσουν την αλλαγή του τρόπου ζωής και την προώθηση της αποστασιοποίησης από την λογική της κατανάλωσης και της μαζοποίησης, που χαρακτηρίζει το ισχύον μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης και την πολιτική λειτουργία.
Αυτό σημαίνει, ότι το πολιτικό σύστημα πρέπει άμεσα να επαναπροσδιορίσει τόσο τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά όσο και την λειτουργία του ως εγγυητή της έκφρασης και πραγμάτωσης του κοινωνικού συμφέροντος και της βιωσιμότητας του πλανήτη, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες της πραγματικότητας στην δυναμική προβολή της στο μέλλον.
Παράλληλα επείγει ο επαναπροσανατολισμός του ρόλου της κοινωνίας πολιτών ως εκφραστή του κοινωνικού συμφέροντος και συνομιλητή του πολιτικού συστήματος. Δεν μπορεί να συνεχισθεί η λειτουργία των δομών της (Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων) ως «μαζικών χώρων», οι οποίοι ελέγχονται από τα κόμματα και αξιοποιούνται ανάλογα, με στόχο την αποκόμιση εκλογικού οφέλους.
Ειδάλλως οι πολίτες θα λειτουργούν μόνο ως καταναλωτές πολιτικής και εργαλεία για την εκλογή διαχειριστών κυβερνητικής εξουσίας, ενώ παράλληλα θα υποσκάπτεται η βιωσιμότητα του μέλλοντος. Αυτός ο κίνδυνος οδήγησε στην μαζικότητα του κινήματος των μαθητών «Friday for Future» (δυστυχώς δεν συμβαίνει το ίδιο και στην Ελλάδα) για την προστασία του κλίματος και των συνθηκών ζωής σε βάθος χρόνου, η οποία δείχνει την κατεύθυνση μιας σύγχρονης κοινωνικής ενεργοποίησης με προεκτάσεις στο μέλλον.
Οι πολίτες πρέπει να αρχίσουν να διαχειρίζονται την πολιτική λειτουργία με σημείο αναφοράς την σύγχρονη πραγματικότητα και την βιωσιμότητα της ανθρώπινης οντότητας και του φυσικού περιβάλλοντος. Ταυτοχρόνως είναι ανάγκη, με την συνδρομή της επιστημονικής κοινότητας, να συμβάλλουν στον εκσυγχρονισμό του πολιτικού συστήματος, το οποίο προς το παρόν δεν συνειδητοποιεί την ανεπάρκεια του να σχεδιάσει το μέλλον σε συνθήκες πολυπλοκότητας, ταχύτατης ροής του χρόνου και των νέων δεδομένων, που δημιουργεί η ψηφιακή εποχή.
Το μέλλον δεν μπορεί να βασίζεται σε καταναλωτές πολιτικής στο πλαίσιο μαζοποιημένων κοινωνιών, αλλά σε συνειδητούς πολίτες και σε λειτουργικά και με βιώσιμο τρόπο οργανωμένες κοινωνίες.
*ερευνητής-Κοινωνιολόγος
** Αναδημοσίευση από metarithmisi.liberal.gr
