Του Γιώργου Ζαββού*
Η στρατηγική πρόκληση για την Ελλάδα μετά τις εκλογές της 7ης Ιουλίου είναι να εφαρμόσει ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο ώστε να επανακάμψει ως αξιόπιστος εταίρος των ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών χωρών.
Η δεκαετής κρίση που δοκίμασε τα όρια αντοχής της ελληνικής οικονομίας διεύρυνε το χάσμα Βορρά-Νότου, προκάλεσε ανακατατάξεις, εμφάνισε νέους ανταγωνιστές στο ευρωπαϊκό προσκήνιο. Στη μετά τις ευρωεκλογές περίοδο η ΕΕ θα εστιάσει αφενός μεν στην ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης και του μηχανισμού απορρόφησης ασύμμετρων σοκ της ευρωζώνης και αφετέρου στην ενίσχυση της ανάπτυξης, η οποία θα πρέπει να ενσωματώσει περιβαλλοντικές και τεχνολογικές διαστάσεις που θα υποστηρίζει ο ενωσιακός προϋπολογισμός 2021-2027.
Το ελληνικό μοντέλο ανάπτυξης πρέπει να διορθωθεί γύρω από τρεις άξονες:
1. Επενδύσεις και θέσεις απασχόλησης
Άμεση προτεραιότητα της επόμενης κυβέρνησης θα είναι η αντιμετώπιση των εκρηκτικών προβλημάτων που κληροδοτεί η απερχόμενη κυβέρνηση, όπως π.χ. η εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος με τα «κόκκινα δάνεια» περί τα 82 δις. ευρώ και η επίλυση του ενεργειακού προβλήματος που επέτεινε η χρεοκοπημένη ΔΕΗ, με ζημιές περί το 1 δις. ευρώ τον τελευταίο χρόνο.
Παράλληλα θα δρομολογηθεί η υιοθέτηση των νομοθετημάτων για την οργάνωση του κράτους, τη μείωση της φορολογίας, την προώθηση των αποκρατικοποιήσεων, την απάλειψη των γραφειοκρατικών αγκυλώσεων και των περιττών δαπανών του Δημοσίου, την εμπέδωση φιλικού περιβάλλοντος για τις επενδύσεις που θα δημιουργήσουν καλά αμειβόμενες θέσεις απασχόλησης, ώστε να ανακοπεί- και ει δυνατόν να αναστραφεί – η έξοδος των νέων εργαζομένων.
2 Βιώσιμη ανάπτυξη με σεβασμό στο περιβάλλον και μετάβαση στην ψηφιακή οικονομία
Το αναπτυξιακό μοντέλο θα πρέπει να συνδυάζει την ανταγωνιστική οικονομία- με ατμομηχανή τον ιδιωτικό τομέα, την κοινωνική συνοχή- με έμφαση στην προσφορά ίσων ευκαιριών, στη δίκαιη αναδιανομή, στην ανάταξη της μεσαίας τάξης και στον σεβασμό του κράτους δικαίου με ανεξάρτητη Δικαιοσύνη, που αποτελεί εγγύηση για τον εύρυθμο δημοκρατικό βίο. Καθοριστικές προϋποθέσεις για τη χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη είναι η αναδιάρθρωση της δημόσιας διοίκησης, ο εκσυγχρονισμός της παιδείας, της υγείας, η διάσωση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.
Ωστόσο, για να είναι βιώσιμη η ανάπτυξη, απαιτείται να ενσωματώσει αφενός μεν την περιβαλλοντική διάσταση και αφετέρου τα στοιχεία της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, όπως την τεχνητή νοημοσύνη, τη ρομποτική, τα μεγάλα δεδομένα, την αυτοματοποίηση, τη βιοτεχνολογία, την τρισδιάστατη εκτύπωση και τη νανοτεχνολογία. Χρειάζεται θεσμούς που θα μειώνουν τις δυσμενείς επιπτώσεις που θα έχει η μετάβαση στην ψηφιακή οικονομία και θα τις αντισταθμίζουν με τις θετικές, που είναι η δημιουργία νέων μορφών απασχόλησης, η αύξηση της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων, της δημόσιας διοίκησης και της υγείας, η σύγχρονη εκπαίδευση.
Κατά συνέπεια, θα πρέπει να διευρύνουμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα αυτών των τομέων που θα είναι ανθεκτικότεροι, δηλαδή αυτών που δεν μπορούν να υποκατασταθούν από την ψηφιακή επανάσταση. Αυτοί είναι οι τομείς που απαιτούν κοινωνικές δεξιότητες, δηλαδή τον ανθρώπινο παράγοντα, τη συναισθηματική ευφυία, όπως η υγεία, η πρόνοια, η παιδεία/επιμόρφωση, η αναψυχή και ο τουρισμός. Ακόμη, ο προγραμματισμός, ο έλεγχος και η εποπτεία των νέων τεχνολογιών και αυτοματοποιημένων διαδικασιών παραγωγής, το σχέδιο και marketing για ελληνικά βιομηχανικά/βιοτεχνικά προϊόντα. Δυστυχώς σε όλους αυτούς τους τομείς στην Ελλάδα απασχολείται μόνο ένα 5 % του ενεργού πληθυσμού σε σύγκριση με τις σκανδιναβικές χώρες που απασχολούν περί το 20 %.
Κλειδί για την προσαρμογή στην 4η βιομηχανική Επανάσταση είναι η εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες της. Τα πανεπιστήμια θα πρέπει να προσφέρουν συνδυασμό γνωστικών, τεχνικών, και κοινωνικών δεξιοτήτων, να είναι τα πεδία για τη διά βίου μάθηση, οι ιμάντες διάδοσης των νέων τεχνολογιών, προϊόντων και πρακτικών σε όλο το φάσμα των επιχειρήσεων, σε όλους τους κλάδους και τις Περιφέρειες. Τα πανεπιστήμια μας, σε συνδυασμό με τεχνολογικά πάρκα, πρέπει να γίνουν πραγματικά εκκολαπτήρια καινοτομίας και να προσελκύσουν τους κορυφαίους Έλληνες ερευνητές όπου κι αν βρίσκονται.
3. Δυναμική ανάπτυξη της περιφέρειας
Το μεγάλο στοίχημα της ανάπτυξης είναι να ξαναχτιστεί ο κοινωνικός ιστός και ιδιαίτερα να αποκατασταθεί η αποδεκατισμένη μεσαία τάξη που πλήττεται από την υπερφορολόγηση και τη λειψή ανταποδοτικότητα των δημόσιων υπηρεσιών. Κυρίως θα πρέπει να ανατραπεί η ασύμμετρη αναπτυξιακή προοπτική μεταξύ κέντρου και περιφέρειας. Θα πρέπει να εστιάσουμε στην ανασύνταξη της περιφέρειας, της τοπικής κοινωνίας, πραγματικής κοιτίδας για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Γι’ αυτό το κράτος πρέπει να ενισχύσει την ουσιαστική αποκέντρωση με επενδύσεις στην έρευνα και στην τεχνολογία, δηλαδή να ενθαρρύνει την καινοτομία και να δημιουργήσει τις αναγκαίες υποδομές, καθώς και να ενισχύσει βιομηχανίες που δραστηριοποιούνται στην περιφέρεια. Θα πρέπει να δημιουργήσουν νέα προϊόντα, υπηρεσίες και κυρίως νέες θέσεις απασχόλησης. Ώστε να παραμείνουν στην περιφέρεια και στις τοπικές κοινωνίες τα πιο ικανά και ελπιδοφόρα άτομα. Αν η οικονομία και η δημοκρατία δεν εμπεδωθούν στον μικρόκοσμο της τοπικής κοινωνίας, δεν μπορούν να υπάρξουν ούτε σε εθνικό ούτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η κυβέρνηση της 8ης Ιουλίου θα χαράξει μια νέα πορεία αυτογνωσίας, ευθύνης, εξωστρέφειας, ανάταξης της εθνικής οικονομίας και κυρίως αυτοπεποίθησης μιας χώρας που θα αξίζει την εμπιστοσύνη των εταίρων της και των επενδυτών.
*Σύμβουλος των ευρωπαϊκών υποθέσεων του προέδρου της ΝΔ. Ήταν ευρωβουλευτής της ΝΔ και πρεσβευτής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Είναι senior Advisor toy Centre for European policy Studies (CEPS).
