Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Δεν συνειδητοποιούνται όμως από το πολιτικό σύστημα, διότι η θεώρηση της εξέλιξης, ως προς τις επιπτώσεις της στην ανθρώπινη οντότητα και την βιωνόμενη πραγματικότητα, είναι στατική. Οι πιθανές αρνητικές παρενέργειες σε βάθος χρόνου δεν επιβαρύνουν εκλογικά βραχυπρόθεσμα, οπότε δεν λαμβάνονται υπόψη, ενώ σε πολλούς τομείς δεν έχει αναλυθεί και σχεδιασθεί μακροπρόθεσμα η πορεία προς στο μέλλον.
Ανάλογη είναι και η οπτική των κοινωνιών σε σχέση με τις συνθήκες ζωής, οι οποίες δεν αφήνουν περιθώρια για την λειτουργία των πολιτών ως υποκειμένων, ατομικών ή συλλογικών, που κινούνται προς το μέλλον με γνώση των επιπτώσεων της πορείας, που ακολουθούν.
Η ελεύθερη βούληση, ως δομικό στοιχείο της δημοκρατίας, έχει υποκατασταθεί από τις κατευθύνσεις, που επιβάλλουν οι ανάγκες των κοινωνικών συστημάτων (υγείας, οικονομικό, ασφαλιστικό, εκπαιδευτικό κ.λ.π.) ως μηχανισμών διεκπεραίωσης εργασιών, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη, αν διαμορφώνονται λειτουργικές συνθήκες για την ευημερία και την βιωσιμότητα του ανθρώπου σε πλανητικό επίπεδο.
Απλά κυριαρχεί η λογική του συστημικού πραγματισμού χωρίς σημείο αναφοράς και νομιμοποίησης την ανθρώπινη οντότητα και ανάλογο αξιακό πλαίσιο. Σε βάθος χρόνου όμως το ισχύον μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης, ανεξάρτητα από το εάν αναφέρεται στον ανεπτυγμένο πλούσιο Βορρά ή στον φτωχό Νότο, οδηγείται στην αυτοαναίρεση του.
Η αρχή έχει ήδη γίνει στις κοινωνίες του Νότου με την σταδιακή διάλυση του κοινωνικού τους ιστού και την δρομολόγηση της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών προς τις χώρες του ανεπτυγμένου Βορρά.
Αυτό το φαινόμενο βέβαια έχει επιπτώσεις και στις χώρες υποδοχής, οι οποίες επωφελήθηκαν από την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών του Νότου. Αναπτύσσεται ο ρατσισμός, η ξενοφοβία και ο εθνικισμός σε μια περίοδο, που η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και η φθίνουσα πολυπολιτισμική πραγματικότητα κυριαρχούν σε πλανητικό επίπεδο, ενώ ιδιαιτέρως στον Βορρά το δημογραφικό πρόβλημα διογκώνεται.
Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται αδιέξοδες συνθήκες, οι οποίες σε βάθος χρόνου θα αποσταθεροποιήσουν την συνοχή της παγκόσμιας κοινότητας και των κοινωνιών σε εθνικό επίπεδο.
Οι συνθήκες επιβάλλουν τον κοινωνικό επαναπροσανατολισμό με σημείο αναφοράς ένα σύστημα κοινωνικών αξιών, το οποίο είναι λειτουργικό για την ανθρώπινη οντότητα και την βιωσιμότητα της χωρίς την βραχυπρόθεσμη οπτική του εθνικισμού και του άκρατου ανταγωνισμού, ούτε και την μονοδιάστατη ευδοκίμηση του καταναλωτισμού και των κοινωνικών ανισοτήτων.
Ειδάλλως τα πολιτικά αδιέξοδα θα πληθαίνουν, διότι οι συνθήκες, που ήδη άρχισαν να διαμορφώνονται, δεν θα είναι εύκολα διαχειρίσιμες. Τα προβλήματα κατά την διάρκεια της ιστορικής διαδρομής της ανθρωπότητας έπαψαν να έχουν εθνικά όρια. Η αλληλεξάρτηση των κοινωνιών του μέλλοντος θα γίνεται συνεχώς ισχυρότερη, με αποτέλεσμα να καθίσταται όλο και πιο αναγκαίο ένα διαφορετικό μοντέλο πολιτικής λειτουργίας και διαχείρισης της εξέλιξης, το οποίο δεν εξαντλεί τα όρια του σε εθνικό επίπεδο και μάλιστα με βραχυπρόθεσμη οπτική.
Η κλιματική αλλαγή, για παράδειγμα, δεν αντιμετωπίζεται, εάν δεν συνεργασθούν όλες οι χώρες του πλανήτη και ιδιαιτέρως αυτές, που ρυπαίνουν υπέρμετρα την ατμόσφαιρα. Επίσης η παραγωγή ενέργειας είναι βασική προϋπόθεση για την ευημερία των σύγχρονων κοινωνιών. Όμως ο τρόπος παραγωγής της δυναμιτίζει το μέλλον, όταν στηρίζεται σε ορυκτά καύσιμα, για να μην θιγούν οικονομικά συμφέροντα, αν και υπάρχουν πλέον ανταγωνιστικές τεχνολογίες για την παραγωγή καθαρής ενέργειας (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας).
Η δυναμική της εξέλιξης λόγω της ταχύτητας της, με την συμβολή της επιστήμης και των τεχνολογικών της εφαρμογών (κυρίως στον ψηφιακό τομέα και ιδιαιτέρως στην τεχνητή νοημοσύνη) και της πολυπλοκότητας της σύγχρονης πραγματικότητας δεν είναι ελεγχόμενη από το πολιτικό σύστημα σε επαρκή και ικανοποιητικό βαθμό.
Επίσης αρνητική παράμετρος σε αυτό το πλαίσιο είναι και η αδυναμία των πολιτών και των συλλογικών μορφών έκφρασης τους στις σύγχρονες κοινωνίες να κατανοήσουν την πραγματικότητα λόγω της πληθώρας των παραγόντων, οι οποίοι την οριοθετούν και της εξάρτησης της εξέλιξης στο μέλλον από τις επιλογές και αποφάσεις, που λαμβάνονται σε πραγματικό χρόνο, χωρίς να είναι ορατές οι επιπτώσεις τους σε βάθος χρόνου.
Ταυτοχρόνως η διάρκεια του βιολογικού χρόνου ως κριτηρίου για την πραγμάτωση της ευημερίας και η σύνδεση της με την δυνατότητα υψηλής κατανάλωσης ως μέτρου κοινωνικής αποδοχής και αναγνώρισης λειτουργούν αρνητικά σε σχέση με την προοπτική της ανθρώπινης οντότητας, διότι δεν συνυπολογίζονται οι παρενέργειες στις μελλοντικές γενιές (π.χ. συνθήκες ζωής στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής).
Παράλληλα καλλιεργούνται κοινωνικές αξίες, οι οποίες δεν συμβάλλουν στην προώθηση του κοινωνικού συμφέροντος αλλά στην ευδοκίμηση της λογικής του συστημικού πραγματισμού (μονοδιάστατη επιδίωξη η λειτουργικότητα και η οικονομική απόδοση των κοινωνικών συστημάτων, όπως οικονομικό, υγείας κ.λ.π.) και στην απομάκρυνση από τον αναγκαίο βαθμό ενσυναίσθησης (δηλαδή το άτομο να μπορεί να «μπαίνει στη θέση του άλλου» και να κατανοεί τα προβλήματα του) στις σύγχρονες μαζοποιημένες κοινωνίες.
Αυτή η απαραίτητη για την κοινωνική συνοχή ατομική στάση (της ενσυναίσθησης) δεν λαμβάνεται υπόψη στον πολιτικό σχεδιασμό, ούτε εξετάζονται οι επιπτώσεις στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου από την πληθυσμιακή υπερσυγκέντρωση στις «Μεγαπόλεις» του μέλλοντος και την συρρίκνωση του ελεύθερου χρόνου, η βίωση του οποίου είναι ήδη προϊόν των προτύπων, που καλλιεργούνται στο πλαίσιο της κοινωνίας του θεάματος και των καταναλωτικών επιταγών για την αναπαραγωγή του μοντέλου οικονομικής οργάνωσης.
Όμως αυτός ο τρόπος διαμόρφωσης και βίωσης της πραγματικότητας θα ακολουθήσει φθίνουσα πορεία στο μέλλον, αν δεν ληφθούν υπόψη οι αρνητικές παρενέργειες της μέχρι τώρα πορείας (π.χ. αύξηση της θερμοκρασίας στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής, ρύπανση του περιβάλλοντος, κλιμάκωση της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών κ.λ.π.), ώστε να δρομολογηθούν ριζικές αλλαγές στον τρόπο ζωής και αντιμετώπισης του μέλλοντος.
Με βάση την ακολουθούμενη πρακτική της απλής διαχείρισης των αρνητικών δεδομένων της πραγματικότητας, χωρίς να αντιμετωπίζονται με αποφασιστικότητα τα γενεσιουργά αίτια, τα οποία έχουν άμεση σχέση με το ισχύον μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης, τα πολιτικά αδιέξοδα θα πληθαίνουν, ενώ η ρευστότητα και η αβεβαιότητα θα χαρακτηρίζουν τις συνθήκες ζωής.
*Αναδημοσίευση από Μεταρρύθμιση
