Του Αντώνιου Τριφύλλη
Όλα άρχισαν εκείνη την βραδιά που στην Ρουμανία εκτέλεσαν το ζεύγος Τσαουσέσκου. Ήταν η αρχή του τέλους του ψυχρού πολέμου και της μίας από τις δυο υπερδυνάμεις. Οι σπασμοί της περιόδου αυτής μεταδίδονταν σε χρόνο μηδέν από την δορυφορική τηλεόραση και τα γεγονότα ακύρωναν τις προβλέψεις των μυστικών και φανερών υπηρεσιών και επιτελείων. Φυσικά, είχαν προηγηθεί πολύχρονες διεργασίες φαινομενικά ασύνδετες.
Ποιος να φανταστεί πως η ευλογία του σοβιετικού πετρελαίου ήταν ταυτόχρονα και η αιτία της καταστροφής. Κάποιοι πιο διορατικοί επεσήμαναν την αδυναμία της σοβιετικής ηγεσίας να συνειδητοποιήσει, ότι μια οικονομία δεν μπορεί να έχει γερές ρίζες, αν δεν μεταρρυθμιστεί ώστε να διευρύνει την βάση της πέρα από την μονοκαλλιέργεια του ορυκτού πλούτου. Και να μεταλλάξει την οικονομία την κεντρικά καθοδηγούμενη, σε οικονομία της αγοράς. Όλοι; Όχι. Η Κίνα του Ντεγκ Σιαοπινγ έγκαιρα συνειδητοποίησε το πρόβλημα και υιοθέτησε την οικονομία της αγοράς.
Ιστορικά τέτοιου είδους ανατροπές και αστάθεια συμβαίνουν όταν επέρχεται αλλαγή στην ισορροπία των μεγάλων δυνάμεων, που συνεπάγεται μια νέα τάξη πραγμάτων, κατά Κϊσιγκερ, και μέλημα των ηγετών είναι η ομαλή αναδιάταξη, ώστε να ξεφύγει το ΄΄σύστημα’’ σε καταστάσεις ‘’θετικής ανάδρασης’’, δηλαδή το σύστημα να μην εισέλθει σε καταστάσεις μη ελέγξιμες.
Σε παρόμοια περίοδο βρισκόμαστε σήμερα με σημείο αναφοράς την κρίση του 2007, όπου μετά τον κομμουνισμό, και ο σύγχρονος καπιταλισμός με την επικράτηση της ‘’οικονομίας καζίνο’’ ξεπέρασε τα όριά του. Σε αυτό το πλαίσιο, ας δούμε επιγραμματικά τι μας περιμένει μόλις ‘’ανοίξουν’’ τα σχολεία.
1. Η μοναδική ακόμη υπερδύναμη κατέφυγε σε ‘’κόλπα ζόρικα που κάνουν στην Ινδία’’ επιλέγοντας τους μεταρεπουμπλικανούς του Τραμπ. Οι δημογραφικές, τεχνολογικές, και άλλες αιτίες σε λιγότερο από είκοσι χρόνια θα φέρουν τα πάνω-κάτω. Κίνα, Ινδία, Ινδονησία σύμφωνα με όλες τις προβλέψεις θα καταλάβουν τις πρώτες θέσεις ισχύος, τουλάχιστον στους κρίσιμους δημογραφικούς δείκτες και στο ΑΕΠ. Σύμφωνα με τον Κρούγκμαν και άλλους οικονομολόγους, τα μέτρα που έλαβε ο Πρόεδρος οδηγούν στο αντίθετο αποτέλεσμα από το επιδιωκόμενο. Η φορολογική μεταρρύθμιση ευνόησε προκλητικά τους λίγους μεγιστάνες, αποσάρθρωσε το σύστημα υγείας και έπνιξε στα χρέη την μεσαία τάξη και το Κράτος.. Το προγραμμα-αντιγραφή του Κέυνς για κρατικές επενδύσεις σε έργα υποδομής δεν έχει πλέον πόρους.
Ο εμπορικός πόλεμος, η ουσιαστική ακύρωση των θεσμών παγκόσμιας ισορροπίας που είχαν επιλεγεί από τις νικήτριες δυνάμεις του παγκόσμιου πολέμου, οδηγούν τον κόσμο σε αναταράξεις, οικονομικές- παγκόσμια ύφεση- ακόμη και γεωστρατηγικές αλλαγές. Ταυτόχρονα η κοινωνική πόλωση που συστηματικά καλλιεργεί , αλλά και η επιθετική απαξίωση δυνάμεων παραδοσιακά φιλικών προς τις ΗΠΑ αυξάνουν τις πιθανότητες ανεξέλεγκτης πορείας του παγκόσμιου συστήματος.
2. Η Ευρώπη, η μόνη δύναμη που θα μπορούσε να δράσει σταθεροποιητικά, ταλανίζεται με εσωτερικούς ‘’εμφύλιους’’ και διαλυτικά φαινόμενα. Παρά την ολοένα αυξανόμενη εμπιστοσύνη των κοινωνιών στον θεσμό της Ένωσης και του ενιαίου νομίσματος, το Brexit είναι προ των πυλών, οι εθνικιστές βρίσκονται σε άνοδο και το ιδρυτικό μέλος της Ε.Ε. , η Ιταλία, φαίνεται έτοιμη να δυναμιτίσει το μέλλον της. Αντί λοιπόν η Ευρώπη να επικεντρωθεί στην μοναδική οδό που διαφυλάσσει την έστω και μειωμένη ισχύ της, την βαθύτερη ολοκλήρωσή της, αναλώνεται σε διαμάχες διατήρησης των αξιών της: Την φιλελεύθερη Δημοκρατία, την αλληλεγγύη και την ειρηνική επίλυση των διαφορών μέσω της εσωτερικής αγοράς. Σήμερα η Ένωση είναι η πρώτη εμπορική δύναμη στον κόσμο λόγω της τελωνειακής ένωσης και της ενιαίας αγοράς με τεράστια κέρδη για επιχειρήσεις και εργαζόμενους. Και αυτά τα επιτεύγματα αντιμάχεται το μπλοκ των λαϊκιστών, ο Τραμπ και η Ρωσία του Πούτιν. Όλοι αυτοί αντιμάχονται την πλουραλιστική διαπραγμάτευση που επιτάσσει η ενιαία αγορά και προβάλουν ως πανάκεια την διμερή σχέση των κρατών – εθνών. Αυτήν ακριβώς που θα διαλύσει την Ένωση και θα βγάλει από το κάδρο της παγκόσμιας ισορροπίας την Ευρώπη και τις αξίες της.
Πολλές οι εκκρεμότητες που περιμένουν διευθέτηση. Ο ΟΟΣΑ πρόσφατα με διπλωματικό τρόπο έκρουσε τον κώδωνα για επερχόμενη κρίση «Χρειάζονται περαιτέρω δημοσιονομικές και τραπεζικές μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της αντοχής της Ευρωζώνης», αναφέρει. Και βέβαια αναφέρεται στην αδυναμία ολοκλήρωσης της Τραπεζικής Ένωσης, τις εκκρεμότητες σε σχέση με τον κοινοτικό προϋπολογισμό και το Brexit, και τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM). Το ύψος του κοινοτικού προϋπολογισμού, με την αποχώρηση της Μ. Βρετανίας και η συρρίκνωση της ανάπτυξης λόγω του εμπορικού πολέμου, έχουν φέρει σε διάσταση τον κινητήριο μοχλό της, τον Γαλλογερμανικό άξονα.
Σε αυτό το σκηνικό οφείλουμε να είμαστε αισιόδοξοι. Δηλαδή, τι άλλο μπορούμε να κάνουμε; Όπως η δορυφορική τότε μετέδιδε την κρατική προπαγάνδα, έτσι και τα κοινωνικά δίκτυα και οι λογάριθμοι της εξαπάτησης (Cambridge Analytics), του ανορθολογισμού και του μίσους κυριαρχούν. Υποχρέωση όλων μας είναι να αντισταθούμε και να αντεπιτεθούμε. Τα μέσα του διαβόλου της ψηφιακής εποχής είναι διαθέσιμα σε όλους.
