του Γιώργου Κομούλλη
Παγκοσμίως
Βάσει στατιστικών ερευνών έγκριτων ακαδημαϊκών, υπάρχει μια αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στη θρησκεία και την οικονομική ευημερία ή βιοτικό επίπεδο. Με άλλα λόγια, όσο περισσότερο μειώνεται η σημασία της θρησκείας στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, τόσο ευνοείται η οικονομική ανάπτυξη και η ευημερία της χώρας. Δεν είναι τυχαίο ότι άνω του 90% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι θρησκευόμενοι στις 8 από τις 10 χώρες με το χαμηλότερο κατά κεφαλή εισόδημα (Υεμένη, Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία, Σουδάν, Αφγανιστάν, Τσαντ, Μαυριτανία, Κονγκό, Μπουρούντι). Από την άλλη, κάτω του 28% του πληθυσμού είναι θρήσκοι στις 10 χώρες με το πιο υψηλό βιοτικό επίπεδο (Βλ. Maridal J., Cultural impact on national economic growth. Journal of Socio-Economics).
Βέβαια, η ανισότητα κατανομής του παγκόσμιου εισοδήματος δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο σε έναν παράγοντα, αλλά είναι φανερό ότι η θρησκεία διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων των πιο φτωχών χωρών είναι μουσουλμάνοι. Το άλφα και το ωμέγα της ζωής αυτών των φτωχών είναι η ενάρετη ζωή όπως την καθορίζει το ισλάμ, δηλαδή απόρριψη του πλούτου ή απόκτηση αγαθών, π.χ. οινοπνευματωδών ποτών που δεν συνάδουν με τη θρησκεία τους. Έμμονη επιδίωξη των μουσουλμάνων είναι η εισδοχή στον Παράδεισο, έναν αισθησιακό Παράδεισο όπου οι άντρες θα έχουν αιώνια στύση με συντροφιά 72 ουρί, δηλαδή 72 παρθένων καλλονών με μεγάλα στήθη και πρόσβαση σε ανεξάντλητους μπουφέδες με λιχουδιές και ποτά της αρεσκείας τους. Λογικό, λοιπόν, να αδιαφορούν για τις γήινες «υποβαθμισμένες» υπηρεσίες και άλλα αγαθά. Για να πετύχουν, όμως, τον στόχο τους καταναλώνουν την ικμάδα τους στις προσευχές και στην αποστήθιση όσο πιο πολλών στίχων του Κορανίου είναι δυνατό σε βάρος, βέβαια, της οικονομικής ανάπτυξης.
Αν εξετάσουμε το θέμα ιστορικά θα πρέπει να αναφερθούμε στον διάσημο κοινωνιολόγο Max Weber (1864-1920). Στο βιβλίο του «Η Ηθική των Διαμαρτυρόμενων και το Πνεύμα τού Καπιταλισμού» (The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism) εξηγεί γιατί οι προτεσταντικές χώρες πέτυχαν μεγαλύτερες επιδόσεις στην οικονομία από τους καθολικούς, τους ορθόδοξους και άλλες θρησκείες. Είναι ενδεικτικό ότι η Βιομηχανική Επανάσταση άρχισε και εξαπλώθηκε σε χώρες όπου κυριαρχούσε το προτεσταντικό δόγμα, δηλαδή στην Αγγλία, τη Γερμανία, τις Σκανδιναβικές χώρες και τις ΗΠΑ. Αυτά που έγραφε ο Max Weber πριν έναν αιώνα ισχύουν και σήμερα. Οι χώρες των προτεσταντών είναι βιομηχανικά και οικονομικά ανεπτυγμένες, ενώ οι χώρες των καθολικών και των ορθοδόξων (η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιταλία, η Ελλάδα, η Σερβία) είναι οι ουραγοί της οικονομικής ανάπτυξης στην Ευρώπη.
Σκιαγραφώντας σε πολύ αδρές γραμμές την προτεσταντική ηθική του Weber μπορούμε να πούμε ότι είναι οι αξίες που συνδέονται με τη σκληρή δουλειά, την οικονομία, την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα. Μάλιστα στην καλβινιστική εκδοχή του, ο προτεσταντισμός επαγγέλλεται το ακριβώς αντίθετο του ευαγγελικού «μη θησαυρίζετε θησαυρούς επί της γης» και εδώ συγκρούεται με τον υπόλοιπο χριστιανισμό. Οι προτεστάντες θεωρούν τη συγκέντρωση πλούτου απόδειξη ευσέβειας και πίστης ενώ την πτώχευση το πλέον θανάσιμο αμάρτημα. Με άλλα λόγια, σε αντίθεση με τις χώρες των προτεσταντών, οι χώρες των καθολικών (και άλλων δογμάτων) έμειναν πιστές στην παραδοσιακή ερμηνεία των ιερών τους βιβλίων, όπου ο πλούτος και το εμπόριο θεωρούνται ματαιότητα, αν όχι αμαρτία.
Στην Κύπρο
Εύλογα εγείρεται το ερώτημα πόσο επηρεάζει η θρησκεία την οικονομική ανάπτυξη της Κύπρου. Για να λέμε τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη, η κυπριακή χριστιανική ορθοδοξία έχει κοινά χαρακτηριστικά με τον προτεσταντισμό: και οι δυο απορρίπτουν την ευαγγελική προτροπή «Μη θησαυρίζετε υμίν θησαυρούς επί της γης, όπου σης και βρώσις αφανίζει, και όπου κλέπται διορύσσουσι και κλέπτουσι… θησαυρίζετε δε υμίν θησαυρούς εν ουρανώ…» (Ματθ. στ΄ 19-21). Αυτό το επιβεβαιώνει και ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος που απαντώντας πρόσφατα στις κατηγορίες ότι δρα σαν επιχειρηματίας είπε «Όσοι θέλουν την Εκκλησία να λέει μόνο ’Κύριε Ελέησον’ να το ξεχάσουν» . Το μήνυμα ήταν σαφές: η Εκκλησία είναι, συν τοις άλλοις, οικονομικός οργανισμός. Όντως είναι, και μάλιστα κολοσσός. Αναντίρρητα είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής και, ως τέτοιος, επηρεάζει θετικά την οικονομική ανάπτυξη. Αν αυτή η δραστηριότητα είναι ή όχι η αποστολή της Εκκλησίας είναι εκτός θέματος. Εν πάση περιπτώσει, τα επιτεύγματα αυτού του οικονομικού γίγαντα στον επενδυτικό τομέα μιλούν αφ’ εαυτών: ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας κυκλοφορεί με πολυτελέστατη λιμουζίνα και έκτισε πισίνα στην ταράτσα της Αρχιεπισκοπής. Το πιο ακριβό αυτοκίνητο που έχει κυλήσει στους δρόμους της Κύπρου (η τιμή του ανέρχεται κοντά στα 300.000 ευρώ) ανήκει σε μητροπολίτη. Γενικά το life style των ιεραρχών είναι συγκρίσιμο με εκείνο των σταρ του Χόλιγουντ.
Από καθαρή οικονομική σκοπιά το γεγονός ότι οι θρησκευτικοί ηγέτες έχουν σε μεγάλο βαθμό αποστασιοποιηθεί από το ορθόδοξο δόγμα είναι ευεργετικό για το σύνολο. Η ευμάρεια και η ευπραγία παρασύρει τους ιεράρχες στην αλαζονεία κι η αλαζονεία στην πλεονεξία κι η πλεονεξία στις επενδύσεις με αποτέλεσμα την αύξηση του ΑΕΠ που με τη σειρά του ενισχύει έτι περισσότερο την ευμάρεια κι ευπραγία… δηλαδή δημιουργείται ένας κύκλος τον οποίο οι μεν παραδοσιακοί ορθόδοξοι (αλήθεια, πού κρύβονται αυτοί;) θα τον αποκαλούσαν φαύλο οι δε οικονομολόγοι ενάρετο!
*πρώτη δημοσίευση: politis.com.cy
