των Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη, Ειρήνης Τσέκρελης, Μιχάλη Δούμπου και Αγγελικής Λιαδάκης*
Το άρθρο αυτό στηρίζεται αρχικά σε μια περιεκτική ανάλυση του βιβλίου των Jean- Edouard Colliard και Emmeline Travers (Les prix Nobel d’ economie, La Decouverte, 2009) και σε μια πρόσφατη μελέτη του Εργαστηρίου Financial Engineering του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Οι δυο συγγραφείς αρχίζουν τη σημαντική παρουσίαση του βιβλίου τους με την ερώτηση: Friedman και Stiglitz, τους γνωρίζετε βεβαίως εφόσον ασχολείστε με την οικονομική επιστήμη. Αλλά γνωρίζετε τους Vickrey, Frisch και Stone;
Κεϋνσιανοί, νέοι κλασικοί, οικονομέτρες… Η χρονολογική προσέγγιση προβάλει με κριτικό τρόπο τις μεγάλες γραμμές της πρόσφατης οικονομικής σκέψης καθώς και την εμφάνιση νέων εννοιών και νέων μεθόδων, αλλά δείχνει επίσης πως η απονομή του βραβείου ή όχι, σε σχέση με τις χρονικές περιόδους, την ύπαρξη μιας σχετικής ορθοδοξίας. Το παρόν βιβλίο, με βάση το έτος έκδοσής του, φτάνει μέχρι το 2008, όπου το βραβείο αποδόθηκε στον Paul Krugman. Σε μια πρόσφατη έρευνα του Εργαστηρίου Financial Engineering του Πολυτεχνείου Κρήτης, η παρουσίαση περικλείει και τους βραβευθέντες μέχρι το έτος 2019: Abhijit Banerjee, Esther Duflo του ΜΙΤ και τον Michael Kremer του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ.
Το βραβείο της Τράπεζας της Σουηδίας προς τιμή του Alfred Nober
Όπως αναφέρει ο Paul A. Sammuelson: «Ένα νέο βραβείο Νόμπελ της Πολιτικής Οικονομίας δημιουργήθηκε το 1969, με στόχο την ένταξη της οικονομίας στην επιστημονική κοινότητα». Το βραβείο συχνά ανταμείβει μια απλή και γενική ιδέα, αλλά βασική, η οποία είναι εύκολο να εκτεθεί χωρίς να ανατρέξουμε σε μια πολύπλοκη μοντελοποίηση. Ωστόσο, η ιδέα αυτή είναι αναγκαία βάσει της οποίας οι οικονομικοί επιστήμονες προβάλουν όλες τις συνέπειές της.
Η αρχή του βραβείου δεν είναι χωρίς συνέπειες για την ιστορία του. Η απόφαση της Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών να προσδιορίσει το βραβείο, επέτρεπε να τοποθετήσει την οικονομία στο ίδιο επίπεδο με τις «σκληρές» επιστήμες, όπως η χημεία ή η φυσική, τα οποία θεωρούνται πιο υψηλού κύρους βραβεία από αυτά της ειρήνης ή και της λογοτεχνίας. Οι όποιες αντιρρήσεις δημιουργήθηκαν στην αρχή εξηγούν μερικώς τις πρώτες επιλογές που επικεντρώθηκαν σε μαθηματικούς οικονομολόγους (Frisch, Tinbergen, 1969).
Η επιλογή των βραβευθέντων
Η επιλογή των υπό βράβευση οικονομικών επιστημόνων ακολουθεί μια τυποποιημένη διαδικασία με διάρκεια μεγαλύτερη του έτους. Η πρώτη φάση είναι η επιλογή μιας επιτροπής στο εσωτερικό της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών της Σουηδία, αποτελούμενη από πέντε προσωπικότητες που εκλέγονται για τρία έτη. Εδώ και μερικά χρόνια επιλέγονται ένα ή δύο μέλη, οι οποίοι δεν είναι οικονομικοί επιστήμονες. Κάθε Σεπτέμβριο, η επιτροπή κάνει προτάσεις σε ερευνητές όλου του κόσμου για να προτείνουν ονόματα οικονομικών επιστημόνων για το βραβείο. Μόνο αυτοί που θα προταθούν μπορούν να διεκδικήσουν το βραβείο. Το Φεβρουάριο, η επιτροπή εξετάζει με κάθε λεπτομέρεια τις προτάσεις (περίπου 300 ονόματα ερευνητών), μετά συμβουλεύεται τους ειδικούς των διαφόρων επιστημονικών κλάδων και στο τέλος επιλέγει τους πρώτους υποψήφιους για να εξετάσει τις εργασίες τους. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού η επιτροπή μελετά τις εργασίες των υποψηφίων και προτείνει μια λίστα με ονόματα με τη βοήθεια μιας αναλυτικής έκθεσης στους οικονομικούς επιστήμονες της Ακαδημίας. Τέλος, η Ακαδημία το μήνα Οκτώβριο επιλέγει τον (τους) νομπελίστα (ες) της χρονιάς. Οι βραβευθέντες της χρονιάς αποκτούν το νόμπελ στις 10 Δεκεμβρίου, κατά τη διάρκεια μιας επίσημης εκδήλωσης στην οποία παρίσταται ο βασιλιάς της Σουηδίας.
62 βραβευθέντες και το λιγότερο τόσες θεωρίες
Οι νομπελίστες παρουσιάζονται στον πίνακα 1, 62 τον αριθμό, από το 1969 έως το 2008 και το γνωστικό αντικείμενο για το οποίο βραβεύθηκαν.
Με βάση τον πίνακα 1, οι συγγραφείς διακρίνουν τους νομπελίστες σε τέσσερις βασικές κατηγορίες:
-1969 – 1975: η χρυσή ηλικία των οικονομικών επιστημόνων χαρακτηριζομένων ως «οδοντιάτρων».
-1976 – 1985: η οικονομία σε αναζήτηση μιας νέας νομιμότητας.
-1986 – 1996: η θριαμβεύουσα οικονομία.
-1997 – 2008: εμβαθύνσεις και νέα παραδείγματα.
Η νέα μελέτη
Χώρα Καταγωγής
Ο πίνακας 3, αποσκοπεί στη διάκριση της καταγωγής των βραβευθέντων με ποσοστιαία αποτύπωση αυτών.
Ομαδοποίηση αντικειμένου της Επιστημονικής Έρευνας
Ο πίνακας 4, ομαδοποιεί το αντικείμενο των επιστημονικών ερευνών που διετέλεσαν οι βραβευθέντες από το 1969 έως σήμερα.
Συμπερασματικά έγινε μια πρώτη καταγραφή των κατόχων του Νόμπελ Οικονομίας, ανά γνωστικό αντικείμενο και χώρα καταγωγής. Άλλες κατηγοριοποιήσεις θα μπορούσαν να γίνουν με βάση δείκτες επίδοσης, όπως impact factor, google scholar,… Όπως αναφέρουν και οι συγγραφείς J. E. Colliard και E. Travers θα μπορούσαν να γίνουν προβλέψεις για το ποιος ή ποιοι θα είναι οι βραβευθέντες τα επόμενα χρόνια (βλ. The Economist). Αυτό βέβαια είναι πολύ δύσκολο, γιατί εξαρτάται και από τα γνωστικά αντικείμενα και από την εν γένει πολιτική, κοινωνική και οικονομική κατάσταση που επικρατεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Για παράδειγμα, αυτή τη χρονική περίοδο δεσπόζει η κλιματική αλλαγή και οι νέες μορφές ενέργειας.
*Καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης, Επίτιμος Διδάκτορας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ακαδημαϊκός στη Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών& Χρηματοοικονομικών της Ισπανίας, Ακαδημαϊκός στη Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Distinguished Research Professor Audencia Business School France και MSc στο Πολυτεχνείο Κρήτης και Καθηγητής, Εργαστήριο Financial Engineering, Πολυτεχνείο Κρήτης και Εργαστήριο Financial Engineering, Πολυτεχνείο Κρήτης
