του Θανάση Φροντιστή
Η «αόρατος χειρ» αποτελεί το συμβολικό…στέμμα, την επιτομή κατά μία έννοια της καπιταλιστικής ιδεολογίας και, φυσικά, του νεοφιλελευθερισμού. Με τελευταίο …αποδεικτικό, τον πρόσφατο αφορισμό ενός κατεξοχήν εκφραστή του στη χώρα μας, του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων κ. Άδωνη Γεωργιάδη, ότι «η προστασία της πρώτης κατοικίας από τους πλειστηριασμούς είναι επιζήμια για την οικονομία!» Εννοώντας προφανώς την οικονομία της αγοράς, η οποία πρέπει λειτουργεί με θρησκευτική ευλάβεια σύμφωνα με τις επιταγές της αοράτου χειρός και η οποία δεν επιδέχεται παρεμβάσεις του κράτους.
Η έκφραση «αόρατος χειρ» αναφέρθηκε για πρώτη φορά από τον Σκωτσέζο Ηθικό Φιλόσοφο Άνταμ Σμιθ (1723-1790) στο βιβλίο του «Ο Πλούτος των Εθνών», που αποτέλεσε την βίβλο του καπιταλισμού και έθεσε τον θεμέλιο λίθο της κλασσικής οικονομικής θεωρίας και του ακαδημαϊκού κλάδου των Οικονομικών. Με το όρο «αόρατος χειρ», ο Άνταμ Σμιθ χαρακτήρισε την «πεφωτισμένη ιδιοτέλεια» ως ένα αόρατο κοινωνικό ρυθμιστικό μηχανισμό που διασφαλίζει την ελευθερία της αγοράς. Βέβαια, ο Άνταμ Σμιθ κάθε άλλο παρά θιασώτης υπήρξε της ασυδοσίας της αγοράς, όπως το μαρτυρούν ορισμένοι αφορισμοί που περιλαμβάνονται στο βιβλίο του που προαναφέραμε. Για παράδειγμα, ο ίδιος ήταν πολύ επιφυλακτικός απέναντι στους επιχειρηματίες και προειδοποιούσε για την συνομωσία τους απέναντι στο κοινό, ή κάποιο άλλο τέχνασμα με το οποίο, όπως λέει, μπορούν να ανεβάζουν τις τιμές. Προανήγγειλε μάλιστα την αθέμιτη φύση των επιχειρηματικών συμφερόντων, που μπορούν να δημιουργούν μονοπώλια, τα οποία απομυζούν τους καταναλωτές. Επιπρόσθετα, προειδοποιούσε, ότι ένα πολιτικό σύστημα που κυριαρχείται από επιχειρηματίες επιτρέπει την συνομωσία τους ενάντια στους καταναλωτές καθώς και τις μηχανορραφίες τους για την απόκτηση επιρροής στην πολιτική και την νομοθεσία και διακήρυξε την καχυποψία του για νομοθετήματα που υπαγορεύονται από επιχειρηματικά συμφέροντα.
Οι όψιμοι ή οι νεόκοποι οπαδοί του Άνταμ Σμιθ και της …αοράτου χειρός, σκόπιμα παραβλέπουν τις παραπάνω επιφυλάξεις και τις προειδοποιήσεις του. Και θέλουν να αγνοούν και κάτι ακόμα πιο σοβαρό, ότι δηλ. στο άλλο βιβλίο του «Θεωρία των ηθικών συναισθημάτων», είχε διακηρύξει την αρχή «δρώντας σύμφωνα με τις επιταγές των ηθικών μας λειτουργιών, αναγκαστικά επιδιώκουμε τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για την προώθηση της ευτυχίας της ανθρωπότητας». Δηλαδή, είναι οπαδοί ενός συστήματος ελεύθερης αγοράς α λα καρτ, δίχως ηθικούς φραγμούς από τους λειτουργούς της, δηλ. τους επιχειρηματίες.
Στο πλαίσιο των παραπάνω θεωρήσεων, ας δούμε ποιους θεωρούν εχθρούς της…αοράτου χειρός οι ακραιφνείς υποστηρικτές της. Σίγουρα είναι εχθροί όσοι εισηγούνται ή εφαρμόζουν μέτρα που αποκλείουν την ασυδοσία των αγορών. Τις όποιες δηλ. ρυθμίσεις που αποκλείουν την καταδυνάστευση των καταναλωτών. Εχθροί είναι οι εργαζόμενοι που διεκδικούν ένα λογικό μεροκάματο και ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς. Εχθροί είναι οι συνταξιούχοι, που ύστερα από δεκαετίες παρακρατήσεων στους μισθούς τους διεκδικούν μια σύνταξη ανάλογη με αυτές. Εχθροί είναι οι μικροεπιχειρηματίες και οι αυτοαπασχολούμενοι που τους εκμεταλλεύονται τα μεγαθήρια της αγοράς. Εχθροί είναι οι μικροιδιοκτήτες σπιτιών που είχαν την ατυχία να αγοράσουν μια κατοικία με δάνειο, που τώρα δεν προστατεύεται από τους πλειστηριασμούς τω τραπεζών και των funds, γιατί η προστασία αυτή είναι επιζήμια για την οικονομία όπως διακηρύσσει χωρίς ντροπή ο κ. Γεωργιάδης.
Εχθρός τέλος της αοράτου χειρός ήταν συνολικά το Κράτος Πρόνοιας, που είχε καθιερωθεί στην Ευρώπη μετά το Β’Π.Π., με όλες τις προβλέψεις του για τους αδύναμους: τους άνεργους, τους εργαζόμενους , τους συνταξιούχους, τους αυτοαπασχολούμενους, τους πολύτεκνους τους ανάπηρους, κ.ά. Αυτό το Κράτος Πρόνοιας που κατήργησε ο νεοφιλελευθερισμός, με εμβληματικούς εκπροσώπους στην Ευρώπη την Μάργκαρετ Θάτσερ, που είχε πάντα στην τσάντα της… τον «Πλούτο των Εθνών» και στις ΗΠΑ τον Πρόεδρο Ρόναλντ Ρήγκαν. Τώρα έχουμε τους ίδιους τους (μεγάλο)επιχειρηματίες να ηγούνται της πολιτικής, όπως ο Πρόεδρος Τραμπ στις ΗΠΑ και μια σειρά από πολιτικούς, νάνους ηθικού αναστήματος, να κυβερνούν την Ευρώπη. Δεν νομίζω ότι ο Άνταμ Σμιθ θα τους θεωρούσε φίλους του όλους αυτούς τους νάνους ηθικής πολιτικούς…
