του Benjamin Kessler*
Ερώτηση: Τι κοινό έχουν οι Κομόρες, η Μικρονησία, το Τατζικιστάν και το Τουβαλού; Απάντηση: Είναι από τις πολύ λίγες - 18, εξακριβωμένες - χώρες που δεν έχουν επισήμως εμφανίσει κρούσματα του νέου κορονοϊού.
Πράγματι, κάποιος θα πρέπει να αναζητήσει πολύ πίσω στην παγκόσμια ιστορία για να βρει φαινόμενο αντίστοιχο της πανδημίας COVID-19. Ωστόσο, αν και φαινομενικά η γρίπη έχει εξαπλωθεί σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο, η πίεση δεν ασκείται ομοιοτρόπως σε όλους τους ανθρώπους και όλα τα μέρη.
«Αν κάποιος εκτεθεί στον COVID-19, η πιθανότητα να νοσήσει μπορεί να είναι ίση», δήλωσε ο Mark Stabile, καθηγητής της ανισότητας πλούτου και καθηγητής οικονομικών στο «INSEAD», κατά τη διάρκεια ενός πρόσφατου διαδικτυακού σεμιναρίου του κύκλου «Διαχείριση της Κρίσης του COVID-19». «Αλλά η πιθανότητα έκθεσης σίγουρα δεν είναι ίση.»
COVID-19 και ανισότητα
Σε πιο εύπορες συνθήκες διαβίωσης, ο κίνδυνος πέφτει δυσανάλογα στους ώμους των «απαραίτητων» εργαζομένων - υπαλλήλων παντοπωλείων, νοσοκόμων, διανομέων κ.λπ. - των οποίων οι χαμηλοί μισθοί εμφανίζουν μεγάλη σημασία για το πιο δύσκολο έργο που έχουν αναλάβει, της επιβίωσης από την πανδημία. Επιπλέον, ενώ οι υπάλληλοι γραφείου μεταφέρουν απλά τις καθιστικές τους δουλειές στο σπίτι, τα επαγγέλματα που είναι ασύμβατα με την απομακρυσμένη εργασία (π.χ. κατασκευή, μεταφορά, γεωργία) αποτελούν σταθερά την εργατική τάξη.
Κάνοντας τα πράγματα ακόμη χειρότερα για τους λιγότερο τυχερούς της κοινωνίας, η ανερχόμενη ανεργία, λόγω του COVID-19, πιθανότατα έσωσε αρκετούς του 1% των υψηλότερων εισοδημάτων, αν και τα στοιχεία των αιτούντων δεν έχουν ακόμη δημοσιευτεί.
«Δεν έχουν όλη την ίδια δυνατότητα να επιλέξουν να εργαστούν από το σπίτι, ή να μην εργαστούν καθόλου», ανέφερε ο Stabile. «Η ικανότητα διαχείρισης μιας επερχόμενης οικονομικής κρίσης δεν είναι ίση. Έτσι, αν και είμαστε όλοι μαζί κατά μια έννοια, νομίζω ότι το βιώνουμε ο καθένας πολύ διαφορετικά.»
Το χειρότερο από όλα είναι οι πιθανές επιπτώσεις στην υγεία που συνδέουν την ανισότητα και τον COVID-19. Άτομα με χρόνια νοσήματα όπως ο διαβήτης, η υπέρταση και οι καρδιαγγειακές παθήσεις διατρέχουν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο σοβαρής ασθενείας, ακόμη και θανάτου, εάν υποστούν τον ιό. Ο Stabile μοιράστηκε στοιχεία από τον Καναδά που δείχνουν ότι το 20% του χαμηλότερου εισοδήματος είναι 15% πιθανότερο να υποφέρει υπό αυτές τις συνθήκες.
Εν ολίγοις, θα πληρωθεί ακριβά το τίμημα των οικονομικών τάσεων των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών, εν όψει του επιχειρηματικού τέλους της αυξημένης ανισότητας.
Παρεμβάσεις δημόσιας πολιτικής
Βρισκόμαστε ακόμη στα αρχικά στάδια αυτής της κρίσης. Ήδη όμως, οι κυβερνήσεις αναπτύσσουν διαφορετικές στρατηγικές για την προστασία των πιο ευάλωτων οικονομικά.
Μία στρατηγική - που υιοθετήθηκε από τη Δανία, τη Γαλλία και τον Καναδά, μεταξύ άλλων - δίνει προτεραιότητα στην απασχόληση. Για παράδειγμα, η γαλλική κυβέρνηση ξοδεύει 45 δις ευρώ για να διατηρήσει τις εταιρείες ζωντανές. Αυτές οι χώρες πιστεύουν ότι η αποφυγή της ανεργίας, βραχυπρόθεσμα, θα βοηθήσει την οικονομία να ανακάμψει γρηγορότερα στον απόηχο του COVID-19.
Ωστόσο, οι στρατηγικές που δίνουν έμφαση στον εργοδότη δεν μπορούν να βρουν ανέργους για να ξεκινήσουν, είτε άτομα που με δυσκολία τα βγάζουν πέρα στις χαμηλότερες βαθμίδες της «gig economy». Οι χωρίς διακρίσεις εφάπαξ πληρωμές, όπως οι αμφιλεγόμενες επιταγές «ανακούφισης» από τον COVID-19, των 1.200 δολαρίων, για Αμερικανούς που κερδίζουν χαμηλότερο από εξαψήφιο εισόδημα, θα μπορούσαν να ωφελήσουν αυτό το μέρος της κοινωνίας. Ωστόσο, δεν είναι εύκολο να καθοριστεί το κατάλληλο ποσό. «Πληρωμή 1200 δολαρίων σε κάποιον που δεν του έχει τίποτα, και μια οικογένεια για να ταΐσει και να πληρώσει το ενοίκιο», είπε ο Stabile. «Μπορεί να μην είναι απαραίτητο για κάποιον που εργάζεται από το σπίτι και δεν βιώνει ακόμα οικονομική καταστροφή.»
Μια πιο συστηματική υιοθέτηση του ενιαίου βασικού εισοδήματος («UBI») μπορεί τελικά να βοηθήσει τις κοινωνίες να προστατεύσουν τις οικονομίες τους από την κρίση για τα επόμενα χρόνια, αλλά θα ήταν πολύ αργά ώστε να μετριάσει το πλήγμα από τον COVID-19. Τα προγράμματα «UBI» συνήθως υπόκεινται σε έλεγχο και έτσι εξαρτώνται από αξιολογήσεις αναγκών, που πραγματοποιούνται μία φορά τον χρόνο κατά την υποβολή φόρου. Όσοι έχουν πληγεί χρειάζονται περισσότερο άμεσες παρεμβάσεις.
«Πολύ μεγάλα προγράμματα ανταποκρίνονται πολύ γρήγορα, και αυτό αποτελεί πρόκληση κάθε κυβέρνησης, ανεξάρτητα από την αποτελεσματικότητά τους», δήλωσε ο Stabile.
Συλλογική έκκληση για δράση
Ωστόσο, ο Stabile είναι αισιόδοξος ότι μπορεί σύντομα να υπάρξει μικρή ανάκαμψη. Θα γίνει πράξη υπό την συλλογική προσπάθεια των κυβερνήσεων, επιχειρήσεων και των ισχυρότερων μελών της κοινωνίας.
«Το σημαντικότερο που έχουν να κάνουν οι επιχειρήσεις είναι να διασφαλίσουν ότι, κατά κάποιο τρόπο, παραμένουν σε επικοινωνία με το εργατικό δυναμικό τους, υπό την ελπίδα ότι θα τους κρατήσουν απασχολημένους με τη βοήθεια της κυβέρνησης, αν αυτό είναι δυνατό», είπε.
Ο Stabile πρότεινε επίσης ότι το 1% των πιο πλούσιων, που επωφελήθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις ανισότητες του ισχύοντος συστήματος, θα κληθεί να κάνει το ίδιο για να καλύψει τα δημοσιονομικά ελλείμματα, που προκλήθηκαν από μαζικά κυβερνητικά προγράμματα «ανακούφισης».
Σε τελική ανάλυση, ο απαραίτητος χαρακτήρας ισότητας σε μια προσπάθεια διάσωσης, μπορεί να προκαλέσει οικονομικές αλλαγές σε ανεπτυγμένες χώρες που ανταγωνίζονται τη δημιουργία ενός σύγχρονου κράτους πρόνοιας, μετά τον Β ’Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Δεν ήταν απλώς καταστροφή», είπε ο Stabile για εκείνη την εποχή. «Οι αντιδράσεις μετά την καταστροφή ήταν καθοριστικές για την περίοδο που ακολούθησε. Θα έχουμε ευκαιρίες να επαναφέρουμε αυτήν τη συζήτηση.»
*υπεύθυνος σύνταξης, «INSEAD Knowledge»
**πρώτη δημοσίευση: knowledge.insead.edu
