των Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη και Μαρίας Μανιαδή*
Η επιδημία διαφαίνεται ότι έχει αντίκτυπο σε όλες σχεδόν τις οικονομικές οντότητες είτε άμεσα είτε έμμεσα. Ορισμένοι από τους τομείς που πλήττονται περισσότερο είναι αυτοί της αεροπορίας, της φιλοξενίας και του λιανικού εμπορίου με όλο και περισσότερους τομείς να προστίθενται μετά την εφαρμογή των μέτρων περιορισμού που επιβάλλονται σε ολόκληρο τον κόσμο. Η αεροπορική βιομηχανία αντιμετωπίζει μαζική αναστάτωση λόγω του περιορισμού των μετακινήσεων που επιβλήθηκε διεθνώς. Ο τομέας των τουριστικών καταλυμάτων έχει επηρεαστεί λόγω της χαμηλής πληρότητας σε επαγγελματικούς προορισμούς και μηδενική πληρότητα σε προορισμούς διακοπών και αναψυχής. Άλλοι τομείς που επηρεάζονται είναι ο τομέας κατασκευής και εμπορίας αυτοκίνητων, ειδών ένδυσης, διαρκών καταναλωτικών αγαθών, ηλεκτρονικών ειδών κ.α. Η αδυναμία των δανειοληπτών να ανταποκριθούν στα χρονοδιαγράμματα αποπληρωμής των υποχρεώσεών τους επηρεάζει σημαντικά το χρηματοπιστωτικό τομέα. Οι προαναφερόμενοι είναι μερικοί ενδεικτικοί τομείς και η ανωτέρω παράθεσή τους είναι ενδεικτική καθότι μπορεί να υπάρχουν και άλλες περιοχές που ενδέχεται να δέχονται τις προαναφερόμενες επιδράσεις. Οι επιδράσεις αυτές αναμένεται να έχουν αντίκτυπο τις βασικές περιοχές της χρηματοοικονομικής αναφοράς των επιχειρήσεων, στην οικονομική τους θέση, στα αποτελέσματα, και στις γνωστοποιήσεις των οικονομικών τους καταστάσεων.
Το παρόν άρθρο παρουσιάζει μερικές από τις βασικότερες περιοχές όπου αναμένονται επιπτώσεις στα αποτελέσματα καθώς και στις γνωστοποιήσεις των οικονομικών καταστάσεων των επιχειρήσεων.
Ποιες γνωστοποιήσεις απαιτούνται;
Ακόμη και αν οι επιχειρήσεις δεν φαίνεται να αντιμετωπίζουν άμεσο αντίκτυπο στις χρηματοοικονομικές τους καταστάσεις, θα υπάρξει έμμεση επίπτωση για όλες σχεδόν τις επιχειρήσεις. Επομένως, είναι σημαντικό να εξεταστούν οι οικονομικές επιπτώσεις που θα επηρεαστούν και θα καθορίσουν τις απαιτούμενες γνωστοποιήσεις στις οικονομικές καταστάσεις. Σύμφωνα με το Διεθνές Λογιστικό Πρότυπο (ΔΛΠ) 1 που αφορά την Παρουσίαση των Οικονομικών Καταστάσεων απαιτείται γνωστοποίηση της εκτίμησης της αβεβαιότητας.
Έλεγχος απομείωσης
Μια οικονομική οντότητα απαιτείται να ελέγξει τα περιουσιακά της στοιχεία για ενδεχόμενη απομείωση όταν υπάρχουν σχετικές ενδείξεις. Ο έλεγχος αυτός ενδέχεται να απαιτηθεί επιπλέον του υποχρεωτικού ελέγχου απομείωσης όταν υπάρχουν σχετικές ενδείξεις. Ορισμένες ενδείξεις απομείωσης βασίζονται από εσωτερικές πληροφορίες (π.χ. ζημιά σε ακίνητα, εγκαταστάσεις και εξοπλισμό), ενώ άλλες ενδείξεις βασίζονται σε γεγονότα και καταστάσεις εκτός της οντότητας.
Παροχές στο προσωπικό
Ορισμένες επιχειρήσεις προσφέρουν επιπλέον οφέλη στο προσωπικό τους σε απάντηση στην πανδημία COVID-19, όπως την πληρωμή τους κατά τη διάρκεια ενός προσωρινού τερματισμού της λειτουργίας τους, ή σε περίπτωση που νοσήσουν ή τεθούν σε υποχρεωτική καραντίνα. Επιπλέον παρέχονται αποζημιώσεις για την υποστήριξη του προσωπικού που εργάζεται από απόσταση. Επομένως, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να εξετάσουν το χρόνο και τον τρόπο λογισμού των δαπανών αυτών και τον τρόπο με τον οποίο θα αποτιμηθούν. Συγκεκριμένα θα πρέπει πρώτα να προσδιοριστεί από τις επιχειρήσεις εάν τα οφέλη που παρέχονται είναι αποτέλεσμα προηγούμενης υπηρεσίας ή εάν θα παρέχονται ως υπηρεσίες που αποδίδονται στις παρούσες συνθήκες. Το ΔΛΠ 19 «Παροχές σε εργαζόμενους» παρέχει ειδικές οδηγίες που μπορούν να συμβάλλουν στον ανωτέρω προσδιορισμό. Επιπλέον, ως αποτέλεσμα των δύσκολων οικονομικών συνθηκών, οι επιχειρήσεις επιδιώκουν μείωση του εργατικού δυναμικού τους. Εάν η επιχείρηση προσφέρεται ή υποχρεούται να καταβάλλει παροχές διακοπής της εργασίας σε ένα αριθμό εργαζομένων, η διοίκηση πρέπει να εξετάσει πώς και πότε λογίζεται η δαπάνη σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (ΔΠΧΑ).
Άλλες περιοχές των οικονομικών καταστάσεων
Λόγω του ταχύτατα μεταβαλλόμενου οικονομικού περιβάλλοντος, μια οικονομική οντότητα μπορεί να διαπιστώσει ότι υπόκειται σε νέο κίνδυνο (π.χ. πιστωτικός κίνδυνος ή κίνδυνος ρευστότητας). Επιπλέον, μια επιχείρηση μπορεί να διαπιστώσει ότι οι κίνδυνοι έχουν αλλάξει από την προηγούμενη περίοδο. Η διοίκηση απαιτείται να αξιολογήσει εάν υπάρχει πρόσθετος κίνδυνος ώστε να απαιτούνται γνωστοποιήσεις. Τα ΔΠΧΑ απαιτούν από μια επιχείρηση να γνωστοποιεί σχετική ανάλυση ευαισθησίας (που συμπεριλαμβάνει ποσοτικές γνωστοποιήσεις) σχετικά με τις αλλαγές στις μεταβλητές κινδύνου. Η διοίκηση ενδέχεται να προβεί σε υπολογισμούς ευαισθησίας χρησιμοποιώντας ένα μεγαλύτερο εύρος μεταβλητών κινδύνου ή να προβεί σε αλλαγές που να ανταποκρίνονται στις μεταβολές που προκύπτουν από την πανδημία COVID-19.
Τα έσοδα των επιχειρήσεων ενδέχεται να μειώνονται ως αποτέλεσμα της εξάπλωσης του ιού και της οικονομικής επίδρασής του. Εάν υπάρχουν συμβάσεις της επιχείρησης με πελάτες που περιλαμβάνουν μεταβλητά στοιχεία, η οικονομική οντότητα πρέπει να εξετάζει κατά πόσον εξακολουθούν να είναι κατάλληλες οι προηγούμενες εκτιμήσεις της. Στο ΔΠΧΑ 15 «Έσοδα από συμβάσεις με πελάτες», παρέχουν εκτεταμένες οδηγίες σχετικά με τη μεταβλητή εκτίμηση και τους συναφείς περιορισμούς. Μπορεί να είναι απαραίτητο για μια οικονομική οντότητα να αρχίσει να περιορίζει τα μεταβλητά έσοδα της, ακόμα κι αν αυτό δεν κρίθηκε απαραίτητο πριν από την πανδημία COVID-19. Ως αποτέλεσμα του COVID-19, μια επιχείρηση ενδέχεται να διατηρήσει σε ένα βαθμό τις ταμειακές ροές της κατά το προσωρινό κλείσιμο, διατηρώντας ορισμένες υπηρεσίες. Μερικές πολιτικές που ενδέχεται να συμβάλλουν στη κατεύθυνση αυτή είναι οι προσφερόμενες εκπτώσεις στους πελάτες σε περιπτώσεις προπληρωμής για μελλοντικές υπηρεσίες. Άλλες πολιτικές είναι οι επιστροφές ή οι πιστώσεις στους πελάτες της για αγαθά ή υπηρεσίες που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Μια οικονομική οντότητα θα πρέπει να επανεξετάσει τις πολιτικές της για το λογισμό των εσόδων της προκειμένου να βεβαιωθεί ότι εξακολουθούν να ισχύουν τα δεδομένα των τρεχουσών συνθηκών. Όταν τα αγαθά και οι υπηρεσίες έχουν παρασχεθεί σε πελάτες οι οποίοι εδρεύουν σε περιοχές που επηρεάζονται σημαντικά από την εξάπλωση του COVID-19, οι εταιρείες θα πρέπει να επαναξιολογήσουν τις συμβάσεις αυτές. Ορισμένες συμβάσεις εσόδων μπορεί να γίνουν λιγότερο κερδοφόρες ή ακόμα και ζημιογόνες.
Μεταγενέστερα γεγονότα
Σύμφωνα με το ΔΛΠ 10 «Γεγονότα μετά την περίοδο αναφοράς», οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να κάνουν διάκριση μεταξύ των μεταγενέστερων γεγονότων που είναι διορθωτικά (που αφορούν συνθήκες που δημιουργήθηκαν κατά την ημερομηνία του ισολογισμού) και μη διορθωτικά (που αφορούν συνθήκες που προέκυψαν μετά την ημερομηνία του ισολογισμού). Οι επιχειρήσεις πρέπει να προσαρμόσουν τα ποσά που εμφανίζουν στις οικονομικές καταστάσεις τους ώστε να αντικατοπτρίζουν γεγονότα που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της επόμενης περιόδου. Οι φορείς αναμένεται να διερευνήσουν εάν πρέπει να προβούν σε πρόσθετες γνωστοποιήσεις ώστε να αποκαλύπτονται με επάρκεια οι επιπτώσεις της επιδημίας στην επόμενη περίοδο. Για σημαντικά μη διορθωτικά γεγονότα, είναι σημαντικό να γίνει αναφορά στη φύση του συμβάντος καθώς και μια εκτίμηση του οικονομικού αποτελέσματος, ή μια δήλωση όταν η εκτίμηση δεν είναι εφικτή. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις απαιτείται να επανεκτιμήσουν τη δυνατότητα συνέχισης της δραστηριότητάς τους και να προβούν σε σχετικές προσαρμογές των οικονομικών καταστάσεων ανάλογα με την περίπτωση. Οι καταστάσεις πρέπει να αντανακλούν τα σχέδια της διοίκησης για τη αντιμετώπιση των επιπτώσεων του COVID-19, εάν υπάρχει ουσιώδης αβεβαιότητα σχετικά με την ικανότητα της επιχείρησης να συνεχίσει τη δραστηριότητα της.
Αξιολόγηση της συνέχισης της δραστηριότητας
Στο ΔΛΠ 1 περιέχονται κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη συνέχιση της δραστηριότητας των επιχειρήσεων. Το ΔΛΠ 1 αναφέρει ρητά ότι η διοίκηση οφείλει να εκτιμήσει την ικανότητα της οικονομικής οντότητας να συνεχίσει τη δραστηριότητά της και να εξετάσει όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες για το μέλλον. Η Διοίκηση απαιτείται να εξετάσει ένα ευρύ φάσμα παραγόντων όπως η αναμενόμενη κερδοφορία, τα χρονοδιαγράμματα αποπληρωμής χρεών και οι δυνατότητες πρόσβασης σε πηγές χρηματοδότησης. Επειδή η αξιολόγηση σχετικά με την ικανότητα μιας οικονομικής οντότητας να συνεχίσει τη δραστηριότητά της καλύπτει περίοδο όχι μικρότερη από δώδεκα μήνες από την ετήσια ημερομηνία υποβολής των οικονομικών στοιχείων, όλα τα γεγονότα που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της επόμενης περιόδου θεωρούνται γεγονότα που απαιτείται να αξιολογηθούν για να συνεχίσει τη δραστηριότητά της. Επιπλέον, γεγονότα ή συνθήκες που δημιουργούν σημαντικές αμφιβολίες πρέπει να γνωστοποιούνται εάν υπάρχουν σημαντικές αβεβαιότητες.
Οι συνέπειες της εξάπλωσης του COVID-19 έχουν επηρεάσει αρνητικά τα αποτελέσματά των επιχειρήσεων και έχουν προκαλέσει μειώσεις του εργατικού δυναμικού που οφείλονται σε ασθένειες και στη λήψη ειδικών μέτρων (καραντίνα). Σε συνδυασμό με τις δυσχέρειες στον εφοδιασμό των επιχειρήσεων λόγω του κλεισίματος των συνόρων, σημειώνονται σημαντικές καθυστερήσεις στην παράδοση των προϊόντων. Οι επιπτώσεις των γεγονότων αυτών είναι η διόγκωση των λειτουργικών ζημίων, οι αρνητικές ταμειακές ροές και οι κεφαλαιακές ελλείψεις για την περίοδο από την 1η Ιανουαρίου 2020 και εφεξής. Σε αυτές τις ειδικές συνθήκες υπάρχει εύλογη αβεβαιότητα για την δυνατότητα επιστροφής των επιχειρήσεων στην κερδοφορία και στις θετικές ταμειακές ροές από λειτουργική δραστηριότητα. Η αβεβαιότητα αυτή θέτει σημαντικές αμφιβολίες για την ικανότητα των επιχειρήσεων να συνεχίσουν τη δραστηριότητά τους. Η ανάγκη άντλησης κεφαλαίων είναι επιτακτική προκειμένου οι επιχειρήσεις να συνεχίσουν τη λειτουργία τους. Για την αντιμετώπιση των αναγκών χρηματοδότησής τους, οι επιχειρήσεις θα την επιδιώξουν μέσω της αύξησης του χρέους τους, με την άντληση κεφαλαίων μέσω των μετόχων ή με την πώληση περιουσιακών στοιχείων. Το αποτέλεσμα αυτών των δράσεων ενδέχεται να μην επιφέρει τα προβλεπόμενα αποτελέσματα. Η κατάσταση είναι συνεχώς μεταβαλλόμενη και απαιτεί συνεχή ανάλυση των νέων δεδομένων για τη λήψη των βέλτιστων επιχειρηματικών αποφάσεων.
*Ακαδημαϊκός στη Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France και Ορκωτή Λογίστρια, Υποψ. Δρ Πολυτεχνείου Κρήτης, Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering
