της Katja Iversen*
Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι εξάρσεις ασθενειών επηρεάζουν με διαφορετικό τρόπο τα δύο φύλα, ότι οι πανδημίες επιδεινώνουν τις ανισότητες εις βάρος κοριτσιών και γυναικών, οι οποίες είναι και το πιο ευάλωτο μέρος του πληθυσμού, και ότι οι γυναίκες έχουν σημαντικότατο ρόλο στην αντιμετώπιση των κρίσεων, ως υγειονομικοί και κοινωνικοί λειτουργοί, ως πάροχοι φροντίδας στο σπίτι, και ως παράγοντες κοινωνικής κινητοποίησης.
Για αυτό και πρέπει να ενσωματωθεί η διάσταση του φύλου στην αντιμετώπιση του COVID-19, ώστε να διασφαλιστεί ότι καλύπτονται οι ιδιαίτερες ανάγκες των κοριτσιών και των γυναικών, και ότι αξιοποιούνται οι μοναδικές τους ικανότητες. Αυτό περιλαμβάνει την τοποθέτηση κοριτσιών, μεγαλύτερων και νεότερων, στο επίκεντρο της αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών, στις προσπάθειες κοινωνικής και οικονομικής ανάκαμψης, και σε τρόπους μακροπρόθεσμης ενίσχυσης των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης. Σαφώς πρέπει να διασφαλίσουμε την πρόοδο που έχουμε σημειώσει προς την ισότητα των φύλων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων για τη μητρότητα, τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία.
Ο «Women Deliver», παγκόσμιος υποστηρικτής των δικαιωμάτων των γυναικών, προτείνει να συμπεριληφθούν οι ακόλουθες ενέργειες στο πλαίσιο των προσπαθειών αντιμετώπισης και ανάκαμψης από τον COVID-19, ώστε να δημιουργηθεί ένας ισχυρότερος, βασισμένος στην ισότητα των φύλων, κόσμος:
1.Εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών και ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην αντιμετώπιση του COVID-19
Όλες οι πολιτικές, τα προγράμματα και οι επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένων των πακέτων κινήτρων και ανάκαμψης, πρέπει να σχεδιαστούν βάσει της φυλετικής διάστασης, ώστε να μην είναι εις βάρος των κοριτσιών, των γυναικών και της ισότητας των φύλων. Αυτή η στρατηγική θα πρέπει να περιλαμβάνει επιβεβαιωμένες βέλτιστες πρακτικές, όπως σχετικών με τα φύλα αναλύσεις, διαδικασίες προϋπολογισμού και ελέγχου, καθώς και δείκτη φύλου για παρακολούθηση.
2. Αξιοποίηση έξυπνων δεδομένων για ενημέρωση και διαμόρφωση πολιτικών και επενδύσεων
Αρχικά στοιχεία υποδεικνύουν ότι οι άντρες εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά θνησιμότητας από τον COVID-19 σε σχέση με τις γυναίκες, και οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων και οι ενδιαφερόμενοι χρειάζονται δεδομένα ανά φύλο και ηλικία για να κατανοήσουν περαιτέρω πώς αυτή η κρίση επηρεάζει διαφορετικά τα δύο φύλα. Αυτά τα δεδομένα πρέπει να συλλεχθούν, να αναλυθούν και να αξιοποιηθούν ώστε ενημερωθούν σχετικά όλες οι πολιτικές και επενδύσεις, ενώ πρέπει να είναι ευρέως διαθέσιμα σύντομα, ώστε να αναλυθεί η επίδραση των παρεμβάσεων, προκειμένου να υπάρξουν ορθές και έγκαιρες ενέργειες. Αυτές οι πληροφορίες πρέπει να συμπεριλάβουν όσους συχνά αποκλείονται από τις εθνικές προσπάθειες συλλογής δεδομένων, όπως πρόσφυγες, εκτοπισμένα άτομα, οικονομικοί μετανάστες και μη δυαδικού φύλου άτομα.
3. Απασχόληση γυναικών μέσω συνεργασιών, χρηματοδότησης και ηγετικών θέσεων
Οι γυναίκες και οι νέοι, ανεξαιρέτως, πρέπει να συμμετέχουν ουσιαστικά και πραγματικά στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη ζωή τους και τις κοινωνίες όπου ζουν και εργάζονται. Για μια χωρίς αποκλείσεις ανταπόκριση, και ανάκαμψη, οι οργανώσεις με επίκεντρο τις γυναίκες και τους νέους πρέπει να χρηματοδοτηθούν και να συμπράξουν, και όλα τα όργανα λήψης αποφάσεων για τον COVID-19 πρέπει να υποστηρίξουν μια χωρίς αποκλεισμούς ηγεσία.
4. Προστασία των γυναικών στην πρώτη γραμμή για την αντιμετώπιση του COVID-19
Οι γυναίκες είναι το 70% του εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγείας και πρωτοστατούν στην πρώτη γραμμή για την αντιμετώπιση του COVID-19. Οι ανταποκριτές της πρώτης γραμμής, όπως οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και οι πάροχοι κοινωνικών υπηρεσιών πρέπει να έχουν εγγυημένη προστασία, υποστήριξη και δίκαιη αποζημίωση. Αυτό περιλαμβάνει ασφαλείς συνθήκες εργασίας, κατάλληλο εξοπλισμό, έκτακτη οικονομική ενίσχυση με ίσους όρους, ασφαλή στέγαση και πρόσβαση σε υπηρεσίες που αφορούν τις ατομικές τους ανάγκες, όπως υπηρεσίες ψυχικής υγείας και φροντίδας παιδιών.
5. Διασφάλιση της μητρικής, σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας
Σε προηγούμενες πανδημίες και κρίσεις, η αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης είχε ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση και την διακοπή χρηματοδότησης βασικών υγειονομικών και κοινωνικών υπηρεσιών για κορίτσια και γυναίκες - απειλώντας άμεσα την υγεία και τα δικαιώματά τους. Καθώς ο κόσμος δρα για την αντιμετώπιση της κρίσης του COVID-19, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη χρηματοδότηση και την πρόσβαση στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγειονομική περίθαλψη - συμπεριλαμβανομένης της σύγχρονης αντισύλληψης, της ασφαλούς έκτρωσης, των υπηρεσιών υγείας των μητέρων και του ασφαλούς τοκετού, καθώς και της τηλεϊατρικής. Συνθήκες επίδρασης τόσο του COVID-19 όσο και ανθρωπιστικών κρίσεων, απαιτούν την υλοποίηση δραστηριοτήτων έκτακτης ανάγκης και διάσωσης.
6.Προτεραιότητα στην φυλετική ισότητα στα υγειονομικά συστήματα
Πρέπει να ανοικοδομήσουμε τα συστήματα υγείας, ώστε να διασφαλιστεί ότι ανταποκρίνονται στις ανάγκες και στις ζωές όλων, ακόμη και σε περιόδους κρίσης. Αυτό απαιτεί προτεραιότητα στην οικονομική ενίσχυση της πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης και της καθολικής υγειονομικής κάλυψης με βάση την φυλετική ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και δικαιωμάτων. Οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων πρέπει να εξετάσουν τις φυλετικές διαφορές ως προς τις δαπάνες για την υγεία, την ανίχνευση και ανταπόκριση στις ασθένειες, την ικανότητα αντίδρασης, την έρευνα και ανάπτυξη, καθώς και ως προς το υγειονομικό προσωπικό.
7.Στήριξη υπηρεσιών κατά της φυλετικής βίας
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η ενδοοικογενειακή βία αυξάνεται δραματικά κατά τη διάρκεια της κρίσης του COVID-19, πιθανότατα υπάρχει επιδείνωση εξαιτίας της καραντίνας και της περιορισμένης κίνησης, που απομονώνουν τις γυναίκες με τους δράστες. Τα νομικά και υποστηρικτικά συστήματα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της κακοποίησης, συμπεριλαμβανομένων των γυναικείων κέντρων, καταφυγίων, βοηθητικών γραμμών ενδοοικογενειακής βίας και νομικής βοήθειας, πρέπει να συνεχίσουν να λειτουργούν και να βρίσκονται όπου υπάρχει ανάγκη, και οι δράστες πρέπει να λογοδοτήσουν. Απαιτούνται, λοιπόν, υπηρεσίες για όσους ζουν σε χώρους εκτοπισμού, όπως σε κέντρα φιλοξενίας προσφύγων.
8.Υποστήριξη της πρόσβασης στην εκπαίδευση
Η ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση είναι θεμελιώδης για τη διαβίωση και την ευημερία των κοριτσιών και των εφήβων, και η πανδημία μπορεί να ανατρέψει την πρόοδο χρόνων. Το κλείσιμο του σχολείου μπορεί να επιδεινώσει τις ανισότητες μεταξύ των φύλων, ειδικά για τα φτωχότερα κορίτσια και για έφηβες, που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο πρόωρου και αναγκαστικού γάμου και ακούσιας εγκυμοσύνης. Το κλείσιμο των σχολείων ενδεχομένως να σημαίνει για κορίτσια και έφηβες ότι αναλαμβάνουν επιπλέον ευθύνες στο σπίτι, όπως της φροντίδας των αδελφών ή άρρωστων συγγενών, κάτι που μπορεί να τους οδηγήσει να μείνουν πίσω στο σχολείο ή να το εγκαταλείψουν. Όλοι οι νέοι πρέπει να έχουν τους πόρους, τα εργαλεία και την κοινωνική υποστήριξη για να παραμείνουν αφοσιωμένοι στη μάθηση με το κλείσιμο του σχολείου, και να επανέλθουν στο εκπαιδευτικό σύστημα όταν λήξει η κρίση.
9.Προστασία των οικονομικών ευκαιριών των γυναικών
Εκατομμύρια έχουν χάσει τις δουλειές και τα εισοδήματά τους κατά τη διάρκεια της κρίσης του COVID-19, πολλές από αυτές γυναίκες που έχουν ήδη πληγεί από υπάρχουσες ανισότητες, όπως η άνιση αμοιβή και η περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Τα πακέτα έκτακτης ανάγκης και τα κίνητρα, καθώς και οι επενδύσεις μακροπρόθεσμης ανάκαμψης, πρέπει να υποστηρίζουν και να προστατεύουν τις γυναίκες και τα περιθωριοποιημένα άτομα, συμπεριλαμβανομένων των κοριτσιών και των γυναικών που έχουν εκτοπιστεί και των μεταναστριών, που πιθανότατα να μην μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτούς τους πόρους λόγω της κατάστασης υπηκοότητας. Αυτές οι επενδύσεις πρέπει να περιλαμβάνουν μεγάλες επενδύσεις σε κοινωνικές πολιτικές δράσεις και σε στρατηγικές δικτύου κοινωνικής προστασίας ακόμα και για άτομα που εργάζονται στην παραοικονομία, όπως αμειβόμενη αναρρωτική άδεια, επιδόματα ανεργίας, οικογενειακή και γονική άδεια, μεταφορές χρημάτων, κουπόνια και προγράμματα διανομής τροφίμων, καθώς και πρόσβαση σε υπηρεσίες πρώτων βοηθειών.
10.Αμφισβήτηση των φυλετικών προτύπων στα οικιακά καθήκοντα και στις υπηρεσίες φροντίδας
Οι γυναίκες παραδοσιακά φέρουν τις περισσότερες ευθύνες φροντίδας και εργασίας στην οικογένεια, τοποθετώντας τες στο επίκεντρο της αντιμετώπισης του COVID-19 στο σπίτι. Ο παραδοσιακός ρόλος των γυναικών, ως πάροχοι βοήθειας, τις καθιστά πιο ευαίσθητες σε μολύνσεις από άρρωστα μέλη της οικογένειας και οι αυξημένες απαιτήσεις φροντίδας των παιδιών καθιστούν δύσκολη την εξισορρόπηση των επαγγελματικών και οικογενειακών ευθυνών. Για να αμφισβητηθούν τα φυλετικά πρότυπα στα οικιακά καθήκοντα και στις υπηρεσίες φροντίδας, οι ηγέτες θα πρέπει να εφαρμόσουν κοινωνικές πολιτικές όπως άδεια πατρότητας, κοινωνικά προγράμματα για την ενθάρρυνση της ενεργούς συµµετοχής των αντρών, εκπαιδευτικά προγράμματα στο σχολείο για την προώθηση της ισότητας των φύλων, ενώ θα πρέπει να αναθέσουν ίσους ρόλους και στη δική τους ζωή.
Προτρέπουμε την κοινωνία των πολιτών, τις κυβερνήσεις, τον ιδιωτικό τομέα και τους πολυμερείς οργανισμούς να αξιοποιήσουν τις προτάσεις αυτές και να ενσωματωθεί η διάσταση του φύλου σε κάθε προσπάθεια ανταπόκρισης και ανάκαμψης, σχετικά με τον COVID-19. Θέτοντας τα κορίτσια και τις γυναίκες στο επίκεντρο αυτών των προσπαθειών, ο κόσμος μπορεί πραγματικά να παρέχει υγεία, ευεξία και αξιοπρέπεια σε όλους.
*Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, «Women Deliver»
**πρώτη δημοσίευση: www.weforum.org
