των Naoko Ishii και Frans van Houten
Ο COVID-19 προκάλεσε μια ανθρώπινη τραγωδία τεράστιας κλίμακας, με βαρύτατες συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία που θα οδηγήσει σε παρατεταμένη ύφεση και μακροχρόνιες δυσκολίες.
Αυτό προοιωνίζει μια μεγαλύτερη πρόκληση για τα επόμενα χρόνια, καθώς κλιμακώνεται η κλιματική κρίση. Ήδη, η ξηρασία, οι ανεμοστρόβιλοι και οι πλημμύρες απειλούν τη ζωή και τη διαβίωση πάρα πολλών ανθρώπων ανά τον κόσμο, αλλά δεν κάνουμε αρκετά ώστε να δοθεί μια λύση.
Καθώς προτεραιότητα είναι η ανάκαμψη από τον COVID-19, πρέπει να δημιουργήσουμε ένα πιο ανθεκτικό σύστημα που να διασφαλίζει την υγεία και την ασφάλεια όλων. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι είμαστε ισχυρότεροι ενόψει των μελλοντικών προκλήσεων. Και πρέπει να το κάνουμε χωρίς καθυστερήσεις.
Ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με το φυσικό περιβάλλον. Πρέπει να συνδυάσουμε την κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική πρόοδο, και να διαχωρίσουμε την οικονομική ανάπτυξη από τη μη βιώσιμη κατανάλωση, ενώ οδηγούμαστε σε άμεσες, συλλογικές δράσεις που επιταχύνουν την υιοθέτηση της κυκλικής οικονομίας και που πραγματοποιούν συστηματικές αλλαγές.
Κατανόηση του προβλήματος του συστήματος
Αν θέλουμε να οικοδομήσουμε ένα πιο ανθεκτικό σύστημα, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε τι μας κάνει τόσο ευάλωτους. Το υπάρχον γραμμικό οικονομικό μοντέλο- στο οποίο η οικονομική ανάπτυξη εξαρτάται από την ατελείωτη εξόρυξη και χρήση ή κατάχρηση φυσικών πόρων- ωθεί τον πλανήτη μας στην καταστροφή.
Πάνω από 100 δισεκατομμύρια τόνοι πόρων εισρέουν στην οικονομία κάθε χρόνο, με το μεγαλύτερο μέρος να καταλήγει ως απόβλητα ή εκπομπές, επιφέροντας μακροχρόνια ζημιά στο περιβάλλον και αφήνοντάς μας ευάλωτους στις συνεχώς επιδεινούμενες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.
Οποιαδήποτε αναστάτωση της διαδικασίας εισροής πόρων στην οικονομία μας αφήνει επίσης εκτεθειμένους σε τεράστια οικονομικά σοκ, όπως έχει γίνει ξεκάθαρο από τον COVID-19. Οι παγκόσμιες αλλαγές στην αγορά εργασίας, στις μεταφορές και στην καταναλωτική ζήτηση έχουν οδηγήσει σε ακραία κυμαινόμενες τιμές των εμπορευμάτων και σε σοβαρές οικονομικές δυσκολίες.
Με τη ζήτηση πόρων που αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2050, η έκθεσή μας, τόσο σε περιβαλλοντικές όσο και σε οικονομικές, προκλήσεις θα συνεχίσει να γίνεται μεγαλύτερη.
Ένα όραμα για έναν πιο ανθεκτικό κόσμο: μια κυκλική οικονομία
Χρειαζόμαστε ένα σαφές όραμα για ένα εναλλακτικό μέλλον. Ένας κόσμος στον οποίο μπορούμε να αναπνέουμε καθαρό αέρα. Ένας κόσμος χωρίς τις κλιματικές απειλές της ξηρασίας και των πλημμυρών. Ένας κόσμος όπου οι πόροι είναι άφθονοι, αρκετοί ώστε όλοι μας να κερδίσουμε μια καλή διαβίωση. Το όραμά μας για το μέλλον είναι μεν φιλόδοξο, αλλά είναι ρεαλιστικό: κυκλική οικονομία.
Μια κυκλική οικονομία εστιάζει σε σχεδιασμό για τα απορρίμματα και τη ρύπανση, στην επαναχρησιμοποίηση προϊόντων και υλικών, και στην αναγέννηση φυσικών συστημάτων, έτσι ώστε να μην εξαντλήσουμε τους πόρους του πλανήτη μας. Η αλλαγή του τρόπου παραγωγής και χρήσης προϊόντων μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση του 45% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, συμβάλλοντας αποφασιστικά στον περιορισμό της κλιματικής κρίσης. Ο περιορισμός της εξάρτησής μας από σπάνιους πόρους αυξάνει την οικονομική μας ανθεκτικότητα, ενώ η οικοδόμηση μιας κυκλικής οικονομίας προσφέρει μια οικονομική ευκαιρία ύψους 4,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων μέσω της αποφυγής της σπατάλης, καθιστώντας τις επιχειρήσεις αποτελεσματικότερες και δημιουργώντας νέες ευκαιρίες απασχόλησης. Οικοδομώντας μια κυκλική οικονομία μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα ισχυρότερο σύστημα και να περιορίσουμε, ή ακόμη και να ανατρέψουμε, ορισμένες από τις τάσεις που απειλούν το μέλλον επόμενων γενεών.
Βρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλη δοκιμασία, αλλά μπορούμε να την περάσουμε. Η Πλατφόρμα Κυκλικής Οικονομίας προτείνει τέσσερα πεδία εστίασης:
1.Στόχος η τόνωση της ανάκαμψης των πράσινων και κυκλικών επενδύσεων
Καθώς παρουσιάζονται πακέτα οικονομικής υποστήριξης για την ανάκαμψη από τον COVID-19, όπως τα 750 δισεκατομμύρια ευρώ (843 δισεκατομμύρια δολάρια) που προτείνει η Ε.Ε,. υπάρχει μια μεγάλη ευκαιρία να δεσμευθούμε σοβαρά και να προωθήσουμε την κυκλική οικονομία, ως μέρος μιας πράσινης ανάκαμψης. Οι προτεραιότητες θα είναι η επένδυση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η προστασία της βιοποικιλότητας και ο ανασχηματισμός της γεωργίας, ενώ κεφάλαια θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιηθούν για την άμεση ενίσχυση της κυκλικότητας- ενδεικτικά, επενδύοντας ή παρέχοντας εγγυήσεις δανείων σε start- ups κυκλικής οικονομίας, που προσφέρουν λύσεις.
2.Δημιουργία πολιτικού πλαισίου για μια κυκλική οικονομία
Οι κυβερνήσεις διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο σχεδιασμό αυτού του οράματος. Πρέπει να δούμε ένα φιλόδοξο και ευρύ φάσμα πολιτικών, που εισάγονται για να αλλάξουν τη σχέση μας με τους φυσικούς πόρους, και να ενθαρρύνουμε την αλλαγή προς μια κυκλική οικονομία. Θα πρέπει να υπάρχουν επιδοτήσεις για την επαναχρησιμοποίηση υλικών και φόροι στα απόβλητα. Η ανακύκλωση πρέπει να επιβληθεί, σε συνδυασμό με μια σχετική επένδυση στις υποδομές ανακύκλωσης, που απαιτούνται για να γίνει αυτό. Η τιμολόγηση του άνθρακα είναι σημαντικότατη. Οι προμήθειες πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το «συνολικό κόστος κυριότητας». Το πλαστικό μίας χρήσης πρέπει να απαγορευτεί τελείως. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία περιλαμβάνει πολλά από αυτά, με το Σχέδιο Δράσης για την Προώθηση της Κυκλικής Οικονομίας να βρίσκεται στο επίκεντρο. Η ευρύτερη υιοθέτηση αυτών των πολιτικών θα συμβάλει σημαντικά στην προώθηση της απαιτούμενης αλλαγής συμπεριφοράς. Ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός διεθνών επιχειρήσεων έχει κάνει άμεση έκκληση για την εφαρμογή πολιτικών προς μια πράσινη ανάκαμψη, ώστε να υποστηρίξουν τις δικές τους δεσμεύσεις για την ενσωμάτωση των αειφόρων αναπτυξιακών στόχων στην εργασία τους, μέσω πρωτοβουλιών όπως η παγκόσμια συμφωνία των Ηνωμένων Εθνών και η Ολλανδική Συμφωνία για την Αειφόρο Ανάπτυξη.
3.Πρωτυπία στην υιοθέτηση κυκλικών επιχειρηματικών μοντέλων
Πολλές εταιρείες στρέφονται ήδη από τις εφάπαξ συναλλαγές σε μακροχρόνιες σχέσεις με τους πελάτες. Οι πλατφόρμες κοινής χρήσης αυξάνονται. Κάποιες εταιρείες αρχίζουν να δέχονται πίσω τα προϊόντα στο τέλος της οικονομικής τους ζωής- αυτό έχει διπλά οφέλη καθώς διατηρούνται σε χρήση ανεπαρκή υλικά για το μέγιστο δυνατό διάστημα, μειώνοντας παράλληλα την εξάρτηση από τη διαθεσιμότητα πρώτων υλών και, με τον τρόπο αυτό, δημιουργείται ένα επιχειρηματικό μοντέλο που είναι πιο ανθεκτικό σε αναταραχές.
Η ξαφνική κρίση που προκάλεσε ο COVID-19, ασκεί ιδιαίτερη πίεση σε αρκετές επιχειρήσεις, αλλά είναι σημαντικότατο οι ηγέτες των επιχειρήσεων να μένουν προσκολλημένοι στις δεσμεύσεις τους για βιωσιμότητα και κυκλικότητα κατά τη διάρκεια ενδεχόμενων βραχυπρόθεσμων επιπτώσεων. Ο μακροπρόθεσμος τρόπος σκέψης είναι βασικός, αλλά οι πράξεις θα επιφέρουν τη διαφορά. Όταν οι κυβερνήσεις εισάγουν μέτρα όπως η τιμολόγηση του άνθρακα και η διασυνοριακή φορολόγηση, κατά την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, οι εταιρείες που καινοτομούν και προσαρμόζουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα, θα αποκτήσουν ένα σαφές επιχειρηματικό πλεονέκτημα- ενώ θα συμβάλουν παράλληλα προς έναν καλύτερο κόσμο, που τόσο απεγνωσμένα χρειαζόμαστε.
4. Καινοτομία για ώθηση της κυκλικότητας
Υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για ενθάρρυνση της καινοτομίας για αλλαγή της σχέσης μας με το οικοσύστημα, μέσω της χρήσης νέων τεχνολογιών που ενισχύουν τα πιο κυκλικά επιχειρηματικά μοντέλα. Ο COVID-19 έχει προκαλέσει μια ξαφνική και δραματική αλλαγή ως προς την εργασία από το σπίτι, την εξ αποστάσεως υγειονομική περίθαλψη και την ψηφιακή ιχνηλάτηση του ιού, και μπορούμε να αξιοποιήσουμε αυτά τα διδάγματα για την ανάκαμψη. Πρέπει να ενθαρρύνουμε τη χρήση νέων, ανταγωνιστικών τεχνολογιών για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, τη συγκομιδή και επαναχρησιμοποίηση υλικών, να αυξήσουμε τη διαθεσιμότητα πράσινων πηγών ενέργειας, να επεκτείνουμε τον κύκλο ζωής των προϊόντων και να μειώσουμε τα απόβλητα. Τα τεχνολογικά επιτεύγματα είναι στα χέρια μας. Χρειάζεται μόνον να επενδύσουμε σε αυτά και να τα αξιοποιήσουμε.
Καθώς βρισκόμαστε σε στάδιο ανάκαμψης από τον COVID-19, πρέπει να στηρίξουμε το μέλλον και να μην αναβάλουμε το αναπόφευκτο με το να παραμένουμε προσκολλημένοι στο παρελθόν. Πρέπει να απορρίψουμε τα απόβλητα και να υιοθετήσουμε την κυκλικότητα. Αξιοποιώντας όλες τις γνώσεις, τη δύναμη και την επιρροή πρέπει να προωθήσουμε αυτές τις προτεραιότητες, ώστε να μπορέσουμε να οικοδομήσουμε μια κυκλική οικονομία. Θα χρειαστεί ουσιαστική συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων, κυβερνήσεων και πολιτών, αλλά θα αξίζει τον κόπο: ένα ισχυρότερο οικοσύστημα που θα είναι ανθεκτικό για τις επόμενες δεκαετίες και ένας κόσμος, όπου άνθρωποι και φύση μπορούν να ζουν μαζί αρμονικά. Θα ακολουθήσετε την «κυκλική» μας κατεύθυνση;
*πρώτη δημοσίευση: www.weforum.org
