των Helena Dalli και Phumzile Mlambo-Ngcuka*
Οι καταστροφές διαμορφώνουν την πορεία της ιστορίας. Στον απόηχο της ισπανικής γρίπης του 1918, περισσότερες γυναίκες εισήλθαν στην αγορά εργασίας και σε θέσεις που, προηγουμένως, προορίζονταν για άνδρες. Κάποιες έλαβαν ακόμη και ίσους μισθούς με τους προκατόχους τους, ενώ γυναίκες ανέλαβαν ακόμη και ηγετικές θέσεις του ανθρωπίνου δυναμικού. Έναν αιώνα μετά, κατά τη διάρκεια μιας άλλης πανδημίας, εξακολουθούμε να αγωνιζόμαστε σκληρά για την ισότητα των φύλων, ενώ η κρίση του κορονοϊού ενισχύει τις υπάρχουσες ανισότητες και ανισορροπίες ισχύος, και επηρεάζει δυσανάλογα τις γυναίκες- συμπεριλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, η δραματικά απότομη αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας. Ωστόσο, η πανδημία είναι επίσης μια ευκαιρία να επανέλθουμε καλύτεροι και να αναμορφώσουμε τις δομικές ανισότητες μεταξύ των φύλων.
Το πρώτο βήμα είναι να κατανοήσουμε πού βρίσκονται τα βασικά αίτια του προβλήματος- ενδεικτικά, στον καταπονημένο τομέα παροχής φροντίδας. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της ΔΟΕ, 606 εκατομμύρια γυναίκες σε ηλικία εργασίας δήλωσαν ότι δεν μπόρεσαν να βρουν αμειβόμενη εργασία, συγκριτικά με 41 εκατομμύρια άντρες. Τα μέτρα για τον περιορισμό της πανδημίας, οι δεσμεύσεις «εγκλεισμού στο σπίτι» και το κλείσιμο των σχολείων έχουν επιβαρύνει το πρόβλημα, καθώς οι γυναίκες επωμίζονται επιπλέον καθήκοντα φροντίδας, συνήθως παράλληλα με την αμειβόμενη απασχόληση, είτε ως εργαζόμενες σε βασικά επαγγέλματα, είτε υπό τις νέες, απομακρυσμένης εργασίας συνθήκες.
Οι γυναίκες βρίσκονται επίσης στο προσκήνιο των υπηρεσιών παροχής υγείας και φροντίδας, με συνέπεια να βρίσκονται καθημερινά αντιμέτωπες με τον κίνδυνο μόλυνσης από κορονοϊό. Παγκοσμίως, οι γυναίκες αποτελούν το 69% των επαγγελματιών υγείας και το 88% των εργαζομένων παροχής φροντίδας. Στην Ε.Ε., οι εργαζόμενες στον τομέα της φροντίδας είναι συχνά μετανάστριες από φτωχότερες χώρες που κάλυπταν τα κενά του τομέα πλουσιότερων χωρών- ως νοσοκόμες, εργαζόμενες παροχής φροντίδας και οικιακές βοηθοί- φροντίζοντας άλλους, αφήνοντας πίσω τις δικές τους οικογένειες και παιδιά.
Ο τομέας παροχής φροντίδας- τόσο υπό αμοιβή όσο και χωρίς αμοιβή- συντηρεί τις κοινωνίες και τις οικονομίες μας, αλλά με υψηλό κόστος για τις γυναίκες. Πρέπει να έχει καλύτερη υποστήριξη και να διαμοιράζεται ισότιμα. Πρέπει να κάνουμε πολύ περισσότερα για να διασφαλίσουμε επενδύσεις σε συστήματα υγείας και παροχής φροντίδας, σε παιδιά και ενήλικες.
Ο τομέας της παιδικής φροντίδας χρειάζεται περισσότερες και στοχευμένες επενδύσεις. Η ποιοτικότερη προσιτή οικονομικά φροντίδα των παιδιών θα οδηγήσει περισσότερες γυναίκες σε αμειβόμενη εργασία και σε υψηλότερες επιδοτήσεις, και έτσι θα έχει την αποδοχή των γονέων. Η Ε.Ε. βοηθά τις ευρωπαϊκές χώρες μέσω στοχευμένης οικονομικής υποστήριξης για αυτές τις υπηρεσίες. Ωστόσο, η έλλειψη επαρκούς φροντίδας για τα παιδιά οδηγεί σε μεγάλες οικονομικές απώλειες- περίπου 350 δισεκατομμύρια ευρώ ανά έτος για την Ε.Ε., εξαιτίας της μειωμένης οικονομικής συμμετοχής των γυναικών.
Η κρίση του κορονοϊού αποκαλύπτει την αναγκαιότητα για συνεχείς επενδύσεις στον τομέα παροχής παιδικής φροντίδας και σε άλλες υπηρεσίες, όπως μεταξύ άλλων σε βασικές υπηρεσίες για τα θύματα βίας και σε υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας. Και οι αυξανόμενες αναφορές σε παγκόσμιο επίπεδο για μια «σκιώδη πανδημία» οικιακών και άλλων μορφών βίας κατά των γυναικών τονίζουν τη σημασία της συνέχισης της δράσης για την πρόληψη και την αντιμετώπισή της, όπως μέσω της Πρωτοβουλίας Ε.Ε. / ΟΗΕ.
Πρέπει επίσης να αλλάξουμε τον τρόπο λήψης των αποφάσεων σχετικά με τη δημόσια υγεία. Ενώ οι γυναίκες παρέχουν το μεγαλύτερο μέρος των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης, το 2019, περίπου το 72% των εκτελεστικών διευθυντών στην παγκόσμια υγεία ήταν άνδρες. Η έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα στην Αναθεώρηση τονίζει ξεκάθαρα το χαρακτηριστικό μοτίβο της διαρθρωτικής ανισότητας: Οι άνδρες είναι το 75% των βουλευτών, κατέχουν το 73% των διευθυντικών θέσεων, είναι το 70% των διαπραγματευτών για το κλίμα και σχεδόν όλοι οι διαπραγματευτές για την ειρήνη. Εάν δούμε σοβαρά το θέμα της ισότητας, πρέπει να γίνουν αλλαγές. Το να επανέλθουμε καλύτεροι σημαίνει να φέρουμε τις γυναίκες στο πεδίο λήψης αποφάσεων- και να κάνουμε δομικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένων στα συστήματα φροντίδας, που σκοπίμως θα συμβάλλουν στο θεμιτό στόχο.
Για αυτό στη Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων για το 2020-2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμπεριέλαβε τον τομέα της γυναικείας ηγεσίας, μαζί με μια εκστρατεία για την καταπολέμηση των φυλετικών στερεοτύπων. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η ισότητα των φύλων είναι πλήρως ενσωματωμένη στην εκπαίδευση, ώστε να καταστεί δυνατή η ισότητα των φύλων στο μέλλον. Από αυτή την άποψη, η Διεθνής Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη, που γιορτάζεται στις 11 Φεβρουαρίου, είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα απτής δράσης των Ηνωμένων Εθνών και των κρατών μελών τους κατά του διαχωρισμού των φύλων στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Καθώς ο κόσμος αναζητά τον καλύτερο τρόπο ανάκαμψης από την πανδημία του κορονοϊού και οικοδόμησης ανθεκτικότητας, καλούμε όλες τις χώρες να κάνουν μακροχρόνιες επενδύσεις στον τομέα της οικονομίας παροχής φροντίδας. Αυτό σημαίνει ότι δίνουμε προτεραιότητα στα χρήματα του προϋπολογισμού για την βελτίωση της πρόσβασης και ποιότητας των υπηρεσιών φροντίδας και τη διασφάλιση αξιοπρεπούς εργασίας και κοινωνικής προστασίας. Τέτοιες επενδύσεις θα είναι κρίσιμες για τη βιώσιμη ανάκαμψη, που έχει πολλαπλά οφέλη: οι γυναίκες με ευθύνες για φροντίδα, οι οποίες μπορεί να έχουν χάσει τη δουλειά τους, θα απορροφηθούν πιο εύκολα στο εργατικό δυναμικό. Οι πόροι θα προσανατολίζονται για τον τομέα παροχής φροντίδας, με τη δυνατότητα δημιουργίας θέσεων εργασίας σε μια εποχή που τα ποσοστά ανεργίας αυξάνονται και οι κυβερνήσεις θέλουν να επιστρέψουν άτομα στην εργασία τους. Επιπλέον θα υποστηρίζουμε τις πράσινες θέσεις εργασίας παροχής φροντίδας στους ανθρώπους, αποφεύγοντας παράλληλα την επιπλέον υποβάθμιση του περιβάλλοντος, διατηρώντας την ισότητα των φύλων και την κλιματική υπεράσπιση ως σταθερές προτεραιότητες.
Ας μετατρέψουμε αυτήν την κρίση σε μια ευκαιρία για θετική αλλαγή και για ένα πιο ισότιμο μέλλον για όλους.
*Εκτελεστική Διευθυντήρια του ΟΗΕ Γυναίκες και Ευρωπαϊκή Επίτροπος Ισότητας
**πρώτη δημοσίευση: www.euractiv.com
