του Αριστοτέλη Παππά
Η εφαρμογή αυτή είναι σε εξέλιξη και ήδη έχει χρησιμοποιηθεί με μεγάλη επιτυχία σε εργοστάσιο προϊόντων που έχουν ως βάση το κοτόπουλο. Επόμενος στόχος είναι να βλέπουμε τα αποτελέσματα στα κινητά ή στα tablets των managers και στο κοντινό μέλλον στα ακίνητα των καταναλωτών. Η προσέγγιση αυτή ονομάζεται "internet of foods" και στηρίζεται στο συνδυασμό μετρήσεων του αποτυπώματος των τροφίμων που έχουν συντηρηθεί σε πολύ διαφορετικές συνθήκες και συσκευαστεί με κλασικές και σύγχρονες μεθόδους συσκευασίας, οι οποίες ανακτώνται από αισθητήρες. Αυτές οι μετρήσεις ή αλλιώς στιγμιότυπα/ snapshots της διαφορετικής αλυσίδας της ζωής των τροφίμων με τη συνδρομή της μηχανικής μάθησης, που λειτουργεί ως αποκρυπτογράφος των στιγμιότυπων, μας ενημερώνουν για την ποιότητα, νοθεία και ασφάλεια τους. Με αυτά τα χιλιάδες δεδομένα να δημιουργούνται βιβλιοθήκες στιγμιότυπων των τροφίμων, όπου θα μπορούμε να ρίχνουμε κυριολεκτικά "ματιές" στο τρόφιμο και να απαντούμε αν π.χ. το κρέας (ανεξάρτητα αν είναι κοτόπουλο, χοιρινό ή μοσχαρίσιο), η σαλάτα έχουν μεγάλο ή μικρό μικροβιολογικό πληθυσμό στην επιφάνειά τους, αν το κοτόπουλο είναι φρέσκο, αν ο κιμάς που μας πούλησαν για μοσχαρίσιο δεν έχει μέσα χοιρινό, εντόσθια ή άλογο, πόσο φρέσκια είναι η τσιπούρα, αν η κρέμα του μωρού περιέχει κάτι που δεν πρέπει, αν ο χυμός που αγοράσαμε αντέχει άλλες δύο- τρεις μέρες στο ψυγείο μας ή αν πρέπει να τον πιούμε οπωσδήποτε σήμερα. Πρόκειται για μία εξαιρετικά διαφορετική ιδέα από την τρέχουσα πρακτική των βιομηχανιών τροφίμων και των ελεγκτών αρχών, για την υλοποίηση της οποίας απαιτείται η συνεργασία διαφορετικών επιστημονικών πεδίων εκτός των μικροβιολογικών τροφίμων- όπως μαθηματικών, επιστημόνων τροφίμων και αναλυτών δεδομένων. Για την εν λόγω εφαρμογή ήδη έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από ελεγκτικούς μηχανισμούς του εξωτερικού που θέλουν να αξιοποιήσουν τις προσεγγίσεις αυτές στον έλεγχο της νοθείας σε τρόφιμα και ποτά, αλλά και από ελληνικές και διεθνείς εταιρίες τροφίμων.
Μία συσκευή σε μέγεθος "ποντικιού"
Μιλώντας στο reporter magazine, ο κύριος Γεώργιος Ιωάννης Νυχάς, καθηγητής μικροβιολογίας τροφίμων στο τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, δηλώνει πως πιστεύει ακράδαντα ότι παρόμοιες τεχνικές λύσεις θα οδηγήσουν στη μείωση της απόρριψης των τροφίμων σε όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας και θα έχουν ως αποτέλεσμα να ελεγχθεί η νοθεία, αλλά και γενικά να ενισχυθούν η ασφάλεια του τροφίμου και εμπιστοσύνη του καταναλωτή.
Οι εμπνευστές του "internet of foods" πιστεύουν ότι από το εγχείρημα που "παλεύουν" να υλοποιήσουν θα ωφεληθεί έμμεσα ο καταναλωτής, αν το υιοθετήσει η βιομηχανία τροφίμων και η ΕΦΕΤ διαφόρων κρατών, αλλά φυσικά και η ίδια η βιομηχανία τροφίμων που θα αξιολογεί μέσα σε λίγα λεπτά τη διάρκεια ζωής των προϊόντων της και την ποιότητά τους, προτού τα βγάλει στα ράφια ή στο εμπόριο. Ο καταναλωτής ναι μεν θα μπορούσε να ωφεληθεί άμεσα από την συσκευή αυτή, αλλά θα έπρεπε και να εκπαιδευτεί κατάλληλα, ώστε να διαβάζει σωστά αρκετές ενδείξεις και να μην εξάγει λάθος συμπεράσματα. Θα μπορεί όμως να βλέπει π.χ. πόσο φρέσκο είναι ένα είδος. Αλγόριθμοι που έχουν εκπαιδευθεί από τους αισθητήρες της συσκευής βοηθούν ώστε αυτή να κοιτάζει ένα προϊόν και με ένα απλό σκανάρισμα να μας ενημερώνει για την ποιότητα και την ασφάλεια του. Αυτό είναι κάτι χρήσιμο όχι μόνο για τον καταναλωτή, αλλά κυρίως για τη βιομηχανία τροφίμων που δεν θέλει να περιμένει 48 ώρες για να ελεγχθεί ένα τρόφιμο μικροβιολογικά επειδή... ο χρόνος είναι χρήμα και παράλληλα το τρόφιμο αλλοιώνεται. Η ιδέα τελειοποιείται σταδιακά με τους υπάρχοντες αισθητήρες που διαθέτει το εργαστήριο του κυρίου Νυχά στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο. Ωστόσο, ήδη δίνει την απάντηση σε λίγα μόλις λεπτά, όπως εξηγεί ο κ. Νυχάς "βασική έγνοια μας τώρα είναι μέσω ενός όγκου δεδομένων να αποκρυπτογραφήσουμε εκείνο το φάσμα (φασματογραφικά δεδομένα) του αποτυπώματος που λαμβάνουμε από τους αισθητήρες και να τους μικρύνουμε, ώστε η συσκευή να είναι ελαφριά και φορητή π.χ. σαν το ποντίκι του υπολογιστή. Όντας φορητοί, θα μπορούν να αξιοποιηθούν στη γραμμή παραγωγής της βιομηχανίας τροφίμων και να κερδίζεται χρόνος και ποιότητα, αντί να έχει η εκάστοτε βιομηχανία ένα μεγάλο μηχανισμό που θα ελέγχει σε μία γωνιά όλα τα προϊόντα. Η πρώτη τέτοια συσκευή που φτιάχτηκε περίπου έναν αιώνα πριν δεν είχε καθόλου δεδομένα και ήταν στο μέγεθος δωματίου. Όπως όμως οι πρώτοι υπολογιστές καταλάμβαναν μισό γήπεδο και κατέληξα να χωράνε σε tablet, έτσι και η συσκευή όλο και μικραίνει και ταυτόχρονα εμπλουτίζεται συνεχώς με περισσότερα δεδομένα, που της προσφέρουν μεγάλη ακρίβεια π.χ. στην ανάγνωση ενός μικροβίου στο τρόφιμο". "Η ομάδα του εργαστηρίου (EMBT) του Γεωπονικού Πανεπιστημίου της Αθήνας πρόσφατα ανακοίνωσε το δακτυλικό αποτύπωμα περίπου 2.060 δειγμάτων από διαφορετικά τρόφιμα όπως κρέατα (μοσχαρίσιο, χοιρινό, κοτόπουλο), 2 είδη ψαριών, ρόκα, σπανάκι, ανανά και παιδικές κρέμες. Η εφαρμογή της μηχανικής μάθησης στην ανάλυση των δακτυλικών αυτών αποτυπωμάτων υπήρξε καθοριστική αφού επιτεύχθη ένας καθολικός με 100% επιτυχία διαχωρισμός των τροφίμων μεταξύ ομοειδών προϊόντων (π.χ. χοιρινό, μοσχαρίσιο, κοτόπουλο ή σπανάκι, ρόκα), αλλά και διότι η πρόβλεψη της φρεσκότητας ήταν πάνω από 90% μέσα σε 5- 10 λεπτά", σημειώνει ο κύριος Νυχάς, κάτι που σύμφωνα με τον ίδιο αρχικά χρειαζόταν 24 ή ακόμα και 48 ώρες. Επίσης είναι σημαντικά αποτελεσματικοί οι αισθητήρες, όχι μόνο στο μικροβιακό φορτίο, αλλά και στη νοθεία και τις προσμίξεις. Θα μπορούσε μελλοντικά να ελέγχει και τα συντηρητικά, αλλά αυτό θα απαιτούσε επιπλέον φασματογράφηση πολλών παραμέτρων Ditect: Ένα ευρώ-κινέζικο εργαλείο για τον έλεγχο της ποιότητας των τροφίμων. Ο σύγχρονος αγροδιατροφικός τομέας καλείται να διαχειριστεί πολλαπλές προκλήσεις και να λειτουργήσει ικανοποιώντας φαινομενικά αντιφατικές προσδοκίες, στο πλαίσιο μεγάλων πρόσφατων τεχνολογικών εξελίξεων με ιδιαίτερη συνάφεια και σημασία για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Κίνα.
Δεδομένου ότι ο αγροδιατροφικός τομέας είναι ο πιο αδύναμος κρίκος της εφοδιαστικής αλυσίδας τροφίμων και στις δύο περιοχές σκοπός του έργου Ditect είναι να παρέχει ποσοτικά δεδομένα για την αποτελεσματική ανίχνευση, αξιολόγηση και μείωση βιολογικών επικίνδυνων χημικών κινδύνων και περιβαλλοντικών επιμολύνσεων, χρησιμοποιώντας τις πλέον πρόσφατες εξελίξεις στις τεχνολογίες λογισμικού και υψηλής απόδοσης ταχέων μη παρεμβατικών μεθόδων αισθητήρων. Το ανταγωνιστικό έργο Ditect οραματίζεται να συμβάλει στη δημιουργία- σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, εφοδιαστικών αλυσίδων που θα χαρακτηρίζονται από διαφάνεια και αξιοπιστία μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης, βασισμένη σε τεχνολογίες αιχμής σε σχέση με την αυθεντικότητα και την ιχνηλασιμότητα των τροφίμων. Tο έργο συντονίζεται από τον καθηγητή Νυχά, χρηματοδοτείται με 4,1 εκατομμύρια ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ συμμετέχουν 21 εταίροι από την Ευρώπη εκ των οποίων 8 ελληνικοί φορείς, εκτός του ΓΠΑ, ΑΠΘ, ΙΤΑΠ-ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, ΓΙΩΤΗΣ Α.Ε., ΚΟΤΙΝΟ ΑΕΒΕ, WINGS- ICT, Α. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ και ΣΙΑ, ThetaMetrisis S.A., CENTAUR Technologies και 12 φορές από την Κίνα. H καινοτομία του έργου Ditect εντοπίζεται στο σχεδιασμό και στην υιοθέτηση μιας διεπιστημονικής προσέγγισης, βασιζόμενη σε ένα πολύπλευρο εργαλείο παρακολούθησης. Το εργαλείο αυτό αναμένεται να εφαρμοστεί για τον έλεγχο κρίσιμων παραμέτρων ποιότητας και επίδοσης από τον αγρό στην αλυσίδα επεξεργασίας και διανομής, συνιστώντας ένα βασικό στοιχείο στη λήψη αποφάσεων και στα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης σε σχέση με την ασφάλεια και την ποιότητα των τροφίμων. Το μακροπρόθεσμο ερευνητικό όραμα του έργου είναι ο συνδυασμός καινοτόμων αναλυτικών τεχνολογιών, αναδυόμενων προσεγγίσεων ανίχνευσης και νέων υπολογιστικών τεχνολογιών σε ένα ανοιχτό και "κοινόχρηστο" αποθετήριο γνώσης. Σε αυτό το πλαίσιο νέες εφαρμογές θα καταστούν δυνατές, όπως η πρόβλεψη της ασφάλειας και ποιότητας ευαλλοίωτων τροφίμων κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας, και ανεξάρτητα από γεωγραφικούς περιορισμούς και συνθήκες συντήρησης. Η προβλεπόμενη συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων τροφίμων και ερευνητικών εταιρειών σε Ευρωπαϊκή Ένωση και Κίνα θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών σχετικά με την ασφάλεια των διακινούμενων μεταξύ των δύο περιοχών τροφίμων.
