Ανάμεσα στα πολλά προβλήματα που έφερε σε εργασιακό επίπεδο ο κορωνοϊός ήταν και η ανάγκη για δημιουργικότητα χωρίς κοινωνικότητα. Οι ιδέες ξαφνικά έπρεπε να προκύψουν χωρίς να κουβεντιάζουμε πρόσωπο με πρόσωπο, χωρίς μπύρες στα χέρια, χωρίς βηματισμούς μπροστά από μουτζουρωμένους πίνακες.
Ο κορωνοϊός ανάγκασε πολλές εταιρίες και άτομα να καινοτομήσουν- από τον γαλλικό κολοσσό LVMH που χρησιμοποίησε τις γραμμές παραγωγής του για να φτιάξει απολυμαντικό χεριών, μέχρι τους μουσικούς που παίζουν πλέον για το διαδικτυακό κοινό και τα εστιατόρια που έγιναν προσωρινά μίνι μάρκετ και μανάβικα. Ωστόσο, με τα lockdown να συνεχίζονται σε Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, μεγαλώνει ο φόβος ότι η τηλεργασία μπορεί να σκοτώνει την δημιουργικότητα.
Πρόσφατη έρευνα από τη Leesman, στην οποία συμμετείχαν 145.000 εργαζόμενοι παγκοσμίως, διαπίστωσε ότι το 28% απ’ όσους εργάζονται στο σπίτι δεν μπορούν να συμμετέχουν με ουσιαστικό τρόπο σε δημιουργικά κομμάτια της δουλειάς από απόσταση.
Ο Andy Haldane, επικεφαλής οικονομολόγος Τράπεζας της Αγγλίας, ανέφερε σε ομιλία του μέσα στη περσινή χρονιά: «Η έκθεση σε νέες και διαφορετικές εμπειρίες – ήχους, μυρωδιές, περιβάλλοντα, ιδέες, ανθρώπους – είναι βασική πηγή δημιουργικότητας. Αυτά τα εξωτερικά ερεθίσματα είναι το καύσιμο για την φαντασία».
Η κατ’ οίκον εργασία μπορεί να μας στερήσει πολλά από αυτά τα συστατικά της δημιουργικότητας- μια τυχαία συνομιλία, ένα καινούργιο άτομο ή περιβάλλον. Οι ευτυχείς συμπτώσεις πρέπει να αντικατασταθούν τώρα με προγραμματισμένα meeting.
Τα συστατικά που λείπουν
Η Teresa Amabile, καθηγήτρια στο Harvard, ορίζει τη δημιουργικότητα ως «παραγωγή ιδεών που δεν είναι μόνο πρωτότυπες – διαφορετικές με κάποιο τρόπο από προηγούμενες ιδέες – αλλά επίσης κατάλληλες: χρήσιμες, πολύτιμες, σωστές».
Η μετάβαση από το γραφείο στο σπίτι έχει καταστήσει δυσκολότερη τη διεξαγωγή δημιουργικών συζητήσεων, λέει ο Chris Hirst, διευθύνων σύμβουλος της γαλλικής διαφημιστικής Havas Creative.
«Για την επίλυση προβλημάτων απαιτείται ένα επίπεδο τριβής, απαιτούνται διαφωνίες που ξεπερνιούνται. Ένα μεγάλο μέρος του τρόπου με τον οποίο λύνεται μια διαφωνία που μπορεί να έχουμε με κάποιον είναι ο τρόπος που λέμε κάτι, η γλώσσα του σώματός μας. Μετριάζουμε τα λόγια μας σε συνδυασμό με αλλαγές στη στάση μας. Αυτό δεν συμβαίνει μέσω της οθόνης».
Η ενέργεια σπαταλιέται σε λάθος πράγμα
Ορισμένα τεχνολογικά εργαλεία είναι επίσης δυνατόν να επηρεάσουν το brainstorming. Ο Abigail Sellen, αναπληρωτής διευθυντής εργαστηρίου της Microsoft Research στο Cambridge, υποστηρίζει ότι οι τεχνολογίες που μας συνδέουν κάποιες φορές καταλήγουν να γίνονται το στοιχείο στο οποίο εστιάζουμε, αντί για τις ίδιες τις ιδέες.
«Μόλις τα εργαλεία γίνουν το επίκεντρο της αλληλεπίδρασης, τότε η ενέργεια ξοδεύεται εκεί- στο να υπολογίσουμε ποιος είναι ο σωστός τρόπος να εκφραστούμε και στο να βεβαιωθούμε ότι οι υπόλοιποι καταλαβαίνουν τι κάνουμε. Η ενέργεια σπαταλιέται σε λάθος πράγμα και η αλληλεπίδραση καθυστερεί και γίνεται δυσκίνητη».
Οικιακοί αντιπερισπασμοί
Όσοι εργάζονται από το σπίτι προσέχοντας παράλληλα τα παιδιά τους ξέρουν καλά τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει αυτό στη συγκέντρωσή τους. Ο Alf Rehn, καθηγητής καινοτομίας, σχεδιασμού και management στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας, περιγράφει τα παιδιά ως «τρομοκράτες της δημιουργικότητας». Παρόλα αυτά η διαχείριση καταστάσεων που βρίσκονται εκτός του συνηθισμένου πεδίου εργασίας τους μπορεί να εμπνεύσει νέες ιδέες.
Εταιρίες και εργαζόμενοι εντοπίζουν και θετικά στοιχεία στον νέο τρόπο εργασίας. Μια μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ διαπίστωσε ότι το περπάτημα ενισχύει τη δημιουργικότητα. «Όταν χρειαζόμαστε καινούργιες ιδέες είναι καλό στη διάρκεια της εργάσιμης ημέρας να ενσωματώσουμε περιπάτους».
Τα τελευταία χρόνια, ο σχεδιασμός γραφείων έχει επικεντρωθεί στη δημιουργία χώρων όπου οι εργαζόμενοι μπορούν να συναντηθούν για να συζητήσουν ιδέες και κουβεντιάσουν. Ωστόσο, κάποιοι παραμένουν δύσπιστοι: «Δεν έχω δει πειστικά στοιχεία ότι η χαλαρή κουβέντα οδηγεί σε αύξηση της δημιουργικότητας» λέει ο Dr. Dutcher. «Το όφελος είναι περισσότερο η μετάδοση της γνώσης: εάν οι εργαζόμενοι γίνονται πιο παραγωγικοί μετά από μια τυχαία συνομιλία είναι μάλλον επειδή έχουν μάθει κάτι που δεν ήξεραν πριν».
Η τεχνολογία που εξελίσσεται
Μακροπρόθεσμα, η τεχνολογία θα προσαρμοστεί για να ενίσχυσει την δημιουργικότητα λέει ο Sean Rintel, ερευνητής της Microsoft. Η χρήση μέσων επαυξημένης ή εικονικής πραγματικότητας θα «γεφυρώσει το φυσικό-ψηφιακό χάσμα και θα βελτιώσει τόσο τις απομακρυσμένες συναντήσεις όσο και τις μελλοντικές υβριδικές συναντήσεις». Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει ένα επίπεδο ανωνυμίας, έτσι ώστε οι ιδέες να κρίνονται ως προς την αξία τους και όχι από το άτομο που τις παρουσιάζει.
Καθώς οι εταιρίες οραματίζονται το μέλλον μετά την Covid-19, οι περισσότεροι φαντάζονται ένα υβριδικό τρόπο εργασίας που θα συνδυάζει δουλειά στο γραφείο και εργασία από το σπίτι. Το γραφείο του μέλλοντος ίσως να είναι περισσότερο ένα μέρος όπου οι εργαζόμενοι θα προσέρχονται για να αλληλοεπιδράσουν και να συνεργάζονται με τους συναδέλφους τους: ομαδική επίλυση προβλημάτων στο γραφείο και focus στο σπίτι.
Ο Nikil Saval, συγγραφέας του «Cubed: The Secret History of the Workplace», υποψιάζεται ότι οι διευθυντές διαμαρτύρονται για τη μειωμένη δημιουργικότητα περισσότερο επειδή «θέλουν να καλύψουν την ανάγκη τους για έλεγχο, καθώς πιστεύουν ότι οι εργαζόμενοι πρέπει να είναι στο γραφείο ώστε να δουλεύουν αρκετά». Με τον ίδιο τρόπο, αναφέρει, τα ανοιχτά γραφεία επικράτησαν ως «άσκηση δημιουργικότητας ενώ στην πραγματικότητα προτιμήθηκαν κυρίως επειδή είναι φθηνότερα».
Ο Δρ. Rehn αναφέρει: «Η δημιουργικότητα είναι μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα στη δημιουργία μιας νέας ιδέας και στην επεξεργασίας της, στο να δουλεύεις μόνος και μαζί με άλλους». Εάν η δημιουργικότητα υποφέρει αυτή τη στιγμή, είναι πολύ απλοϊκό να πούμε πως φταίει το ότι δεν πάμε στο γραφείο.
Το άγχος μη χάσουμε τη δουλειά μας, ο φόρτος εργασίας μαζί με τους κοινωνικούς περιορισμούς εν μέσω μιας παγκόσμιας πανδημίας παίζουν και αυτά τεράστιο ρόλο στη μείωση της δημιουργικότητας.
*πρώτη δημοσίευση: www.tovima.gr
