του Αλέξανδρου Καλοφωλιά*
1. Τα δεδομένα
1.1. Τα τελευταία χρόνια (εδώ και δύο, τουλάχιστον, δεκαετίες) λαμβάνουν χώρα πολλά γεγονότα και επεισόδια, που κατατάσσονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες
α. εκείνα που χαρακτηρίζονται ως τρομοκρατικές επιθέσεις,
β. ροές μεταναστών και προσφύγων με πολλαπλά δυσάρεστα, έως τραγικά επακόλουθα.
Και οι δύο αυτές κατηγορίες αποτελούν δύο μορφές έκφρασης μιας βασικής αντιπαλότητας ανάμεσα σε δύο κόσμους
-τις ελεύθερες ή περίπου ελεύθερες κοινωνίες με ανεκτό έως πολύ καλό βιοτικό επίπεδο και οργανωμένες με κάποιας μορφής αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα (Ευρώπη, Αμερική, Βόρεια, Ανατολική και πολλές περιοχές της Νότιας και Δυτικής Ασίας, Βόρεια και Νότια Αφρική, Ωκεανία)
-τα μεγάλα τμήματα κοινωνιών με μη ανεκτό βιοτικό επίπεδο (ουσιαστικά υποσιτιζόμενα) και με πνευματική «τροφή» ακραία ,ή με ακραίο τρόπο εκφραζόμενα, κηρύγματα που αντλούνται, κυρίως, από τη Μωαμεθανική θρησκεία (μεγάλα τμήματα της ΝΔ Ασίας, υποσαχάρια Αφρική και αρκετές «νησίδες» σε άλλες περιοχές).
1.2. Η αντίθεση αυτή, υποβόσκουσα εδώ και αρκετούς αιώνες, έγινε φανερή και συνειδητοποιήθηκε (και σε οικονομικό και σε πνευματικό-ψυχολογικό επίπεδο) τις τελευταίες δεκαετίες με την ραγδαία βελτίωση των συγκοινωνιών και, κυρίως με την ευρύτατη, ουσιαστικά παγκόσμια, εξάπλωση των ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνιών και ενημέρωσης.
Επιπροσθέτως, την αντίθεση αυτή τροφοδοτεί και επιτείνει
α. η μεγάλη πληθυσμιακή αύξηση, κυρίως του «δεύτερου» κόσμου
β. η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη, που συντελείται, κυρίως, στον «πρώτο» κόσμο σε συνδυασμό με το γεγονός ότι αυτή η ανάπτυξη δεν καθοδηγείται (ως επί το πλείστον) στη μεγέθυνση των πόρων διατροφής και βελτίωσης του τρόπου διαβίωσης στον πλανήτη.
Έτσι το επίπεδο ζωής του «πρώτου» κόσμου (πραγματικό ή τεχνητό) είναι αμέσως ορατό από πληθυσμούς, εκατοντάδων εκατομμύριων, που έχουν ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο ζωής και μια άλλη πολιτιστική-πνευματική-θρησκευτική άποψη.
2. Η σημερινή κατάσταση και οι προοπτικές
Η αντίθεση αυτή δεν πρόκειται να αλλάξει αλλά θα επιτείνεται. Και τα γεγονότα και τα επεισόδια ,αποτελέσματα αυτής της αντίθεσης, θα συνεχίζονται, αυξανόμενα σε έκταση και ένταση, έστω και αν κάποιες περιόδους αποσπασματικά μέτρα ή συγκυρίες συντελούν στην μερική υποχώρησή τους. Η κατάσταση θα γίνεται πιο επικίνδυνη και δεν είναι υπερβολή να χαρακτηριστεί ως μια μορφή νέου παγκοσμίου πολέμου.
Και η κατάσταση θα γίνεται χειρότερη γιατί
α. Οι κοινωνίες του «πρώτου» κόσμου δεν έχουν συνειδητοποιήσει πλήρως τον κίνδυνο και αναλίσκονται σε πολιτικούς, οικονομικούς και, ενίοτε, στρατιωτικούς ανταγωνισμούς μεταξύ των
β. οι πληθυσμοί του «πρώτου» κόσμου αυξάνονται με πολύ μικρότερους ρυθμούς από εκείνους του «δεύτερου», ενώ η αύξηση παραγωγής τροφίμων, φαρμάκων και
λοιπών αναγκαίων βιοτικών προιόντων έχει πολύ μικρότερους ρυθμούς. Και το κρισιμότερο είναι ότι τα αγαθά, που διατίθενται, ή μπορούν να αποκτηθούν από τους κατοίκους του «δεύτερου» κόσμου υπολείπονται κατά όλο και μεγαλύτερα ποσοστά των αναγκών τους.
γ. οι κήρυκες των ακραίων ιδεών και μεθόδων δράσης, ευνοημένοι από τις επιδεινούμενες συνθήκες διαβίωσης και τις όλο και ευρύτερα προσφερόμενες εικόνες της ριζικής διαφοράς διαβίωσης των δύο κόσμων, βρίσκουν όλο και πιο πρόσφορο έδαφος για καλλιέργεια εχθρικών και πολεμικών διαθέσεων μεταξύ των ραγδαία αυξανόμενων πληθυσμών του «δεύτερου» κόσμου
Πέραν των ανωτέρω, πρόσφατες εξελίξεις, όπως η ρευστότητα στις διμερείς σχέσεις (κυρίως στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου), η παγκόσμια υγειονομική κρίση και ο κλονισμός της ισχύος και του διεθνούς κύρους των ΗΠΑ (λόγω εσωτερικών δυσλειτουργιών), επιτείνουν την αβεβαιότητα ως προς τις επικείμενες εξελίξεις.
Έτσι η πιο πιθανή προοπτική , αν δεν αλλάξει κάτι ριζικά, είναι το συνεχώς διογκούμενο κύμα προσφύγων και μεταναστών να πιέζει τα «σύνορα» του «πρώτου» κόσμου και, παράλληλα, .πολλά και πολλαπλά επεισόδια βίας καθώς και πλήθος αναταράξεων (έως και πολεμικών συγκρούσεων) να γίνουν καθημερινότητα.
3. Ανάγκη άμεσης και ριζικής αντιμετώπισης
Καθίσταται, επομένως, επιτακτική η ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης του επερχόμενου κινδύνου ενός, ουσιαστικά, τρίτου παγκοσμίου πολέμου, που τα αποτελέσματά του θα είναι πολύ πιο καταστρεπτικά από εκείνα των δύο προηγουμένων.
Η αντιμετώπιση αυτή πρέπει να είναι ενιαία από όλες τις χώρες μέσω των ήδη θεσμοθετημένων και λειτουργούντων οργάνων (ΟΗΕ και Αναπτυξιακοί Οργανισμοί του, Διεθνής Τράπεζα, κ.α.) και να αρχίσει αμέσως σε δύο επίπεδα
3.1. Άμεση, βραχυπρόθεσμη δράση με
α. στοχευμένη οικονομική ενίσχυση με τρόφιμα, φάρμακα και λοιπά είδη και υπηρεσίες πρώτης ανάγκης (μέσω των μηχανισμών του UNDP, FAO, WHO. IMF)
β. ενίσχυση των μέτρων ασφαλείας και εξουδετέρωσης των μηχανισμών και κυκλωμάτων εκμετάλλευσης των μεταναστευτικών αναγκών
γ. ενιαία αντιμετώπιση των ομάδων τρομοκρατικών ενεργειών (Συμβούλιο Ασφαλείας ΟΗΕ)
3.2. .Μεσο-μακροπρόθεσμη δράση με άμεση έναρξη σχεδιασμού και οργάνωσης με
α. εκτεταμένα προγράμματα Παιδείας και Εκπαίδευσης με σκοπό αφ ενός τη δημιουργία πολιτών ικανών να κρίνουν και να αντιδρούν στα κηρύγματα μίσους (υπό την κάλυψη θρησκευτικών, δήθεν, επιταγών), αφ ετέρου να μπορούν ενεργά να συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη των κοινωνιών τους.
β. χρηματοδοτούμενα προγράμματα οικονομικής ανάπτυξης σε όλες τις χώρες που τα έχουν ανάγκη, με συγκεκριμένους και ελεγχόμενους στόχους.
Οι επιδιώξεις αυτές, εκ πρώτης όψεως φαίνονται ουτοπικές και μη ρεαλιστικές. Θα πάψουν να είναι αν και όταν οι χώρες και οι ηγεσίες των συνειδητοποιήσουν ότι ολόκληρος ο «πρώτος» κόσμος κινδυνεύει άμεσα, ακόμη και χώρες που βρίσκονται γεωγραφικά στα «σύνορα» των δύο κόσμων (Βόρεια Αμερική, Βόρεια Ευρώπη, Βόρεια και Ανατολική Ασία) είναι εύκολο (και γεγονότα της τελευταίας εικοσαετίας το έχουν αποδείξει) να προσβληθούν.
4. Η περίπτωση της Ελλάδας
4.1. Ο άμεσος κίνδυνος
Αν για τις άλλες χώρες του «πρώτου» κόσμου οι κίνδυνοι αναφέρονται στο άμεσο ή απώτερο μέλλον, για την χώρα μας έχουν ήδη παρουσιαστεί και είναι πολύ μεγαλύτεροι για τους ακόλουθους υπαρκτούς και συγκεκριμένους λόγους
α. τη γεωγραφική και γεωπολιτική θέση της χώρας, ανάμεσα στον «πρώτο» και «δεύτερο» (προς νότο και ανατολή) κόσμο
β. την πολύ μικρή απόσταση και προσβασιμότητά της από τις χώρες οικονομικής ένδειας και τις εστίες δημιουργίας εχθρικών ομάδων
γ. τα εκτεταμένα θαλάσσια σύνορα-ακτές (15.000 χιλιόμετρα), που είναι πρακτικά σχεδόν αδύνατον να «φυλαχθούν»
δ. την κακή διοικητική οργάνωση και αποτελεσματικότητα
ε. την υπογεννητικότητα σε συνδυασμό με το νέο μεταναστευτικό κύμα φυγής προς το εξωτερικό.
4.2. Η ανάγκη άμεσης κινητοποίησης
Επομένως για την Ελλάδα είναι θέμα επιβίωσης η άμεση κινητοποίηση, με όλες της τις δυνάμεις, πολιτικές, διοικητικές, πνευματικές, για την αποτροπή του κινδύνου. Και η κινητοποίηση αυτή ξεκινά από την απαραίτητη συνεννόηση όλων των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων εφ όσον, βεβαίως, συνειδητοποιήσουν ότι πρόκειται για το κατ εξοχήν εθνικό θέμα.
Οι άμεσες δράσεις που πρέπει να αναληφθούν θα πρέπει έχουν δύο σκέλη
α. στο εσωτερικό, την αναδιοργάνωση της δημόσιας διοίκησης σε όλο της το φάσμα (συμπεριλαμβανομένων των τομέων ασφαλείας και άμυνας) ώστε να καταστεί πλήρως αποτελεσματική .
β. την οργανωμένη και συστηματική ανάληψη πρωτοβουλιών για την παρουσίαση και την κινητοποίηση όλων των διεθνών οργανισμών στους οποίους μετέχει η χώρα (ΟΗΕ, ΕΕ, ΝΑΤΟ, ΟΑΣΕ κλπ), ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι πρόκειται για ένα παγκόσμιο κίνδυνο , που αναπόφευκτα οδηγεί σε γενικό και ασύμμετρο (άρα πιο επικίνδυνο) πόλεμο
4.3. Το πρώτο αναγκαίο βήμα
Το σημαντικότερο όλων και η αφετηρία για οποιαδήποτε ενέργεια είναι οι Έλληνες πολιτικοί να μελετήσουν τα δεδομένα, να συνειδητοποιήσουν την αμεσότητα του κινδύνου και να ιεραρχήσουν τις προτεραιότητές των σύμφωνα με την αποστολή των.
*Πολιτικός Μηχανικός, Σύμβουλος Οργάνωσης και Διοίκησης
