του Θανάση Φροντιστή*
Το σημείωμα αυτό δεν αφορά στην σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση των παιδιών, που αυτή την εποχή έχει συνταράξει το πανελλήνιο. Αφορά σε μια, δυστυχώς, θεσμοθετημένη εκμετάλλευση, που αποτελεί μέρος της “κανονικότητας” που, δυστυχώς, έχουμε αποδεχτεί όλοι αδιαμαρτύρητα. Αναφέρομαι στην διαφημιστική εκμετάλλευση της «απειρίας και της ευπιστίας» των παιδιών, η οποία μάλιστα δεν επιτρέπεται ούτε από τον Ελληνικό Κώδικα Διαφήμισης – Επικοινωνίας (ΕΚΔ-Ε), Άρθρο 18, που ισχύει από 1/1/2007, ούτε από τον Ν 2101, ΦΕΚ 192/Α/1992 που κύρωσε τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Ο ΕΚΔ-Ε, στο άρθρο 18, αναφέρει «διαφημίσεις που απευθύνονται σε παιδιά πρέπει να είναι αντιληπτές από αυτά ως διαφημίσεις», ενώ η Διεθνής Σύμβαση για την προστασία του Παιδιού, Άρθρο Πρώτο, αναφέρει «….το παιδί, λόγω της φυσικής και διανοητικής του ανωριμότητας, χρειάζεται ειδική προστασία και μέριμνα….». Αυτά λένε τα γραπτά, άλλα όμως γίνονται στην πράξη.
Πριν από τις παραπάνω ρυθμίσεις, αφ’ ενός δεν επιτρεπόταν καθόλου η χρησιμοποίηση παιδιών σε διαφημιστικά σποτ, ενώ, αφ’ ετέρου, οι διαφημίσεις απευθύνονταν στους γονείς, ιδίως στις γυναίκες – μητέρες που, κατά κανόνα, κάνουν και την επιλογή της μάρκας και του προϊόντος για τα παιδιά τους. Μετά τις ρυθμίσεις αυτές, ενδεχομένως και άλλες που μου διαφεύγουν, αφ’ ενός γίνεται χρησιμοποίηση παιδιών ως «διαφημιστών» προϊόντων και αφ’ ετέρου οι διαφημίσεις απευθύνονται πλέον απ’ ευθείας στα παιδιά, σε παθιδικές εκπομπές, παραβιάζοντας στην πράξη τις διατάξεις που προβλέπουν την προστασία τους, επειδή ακριβώς είναι «ανώριμα και εύπιστα» για την επιλογή προϊόντων.
Όσοι είστε γονείς, πιστεύω θα παραδεχτείτε, ότι στις περισσότερες περιπτώσεις και λόγω της «πίεσης» της διαφήμισης, ή κυρίως λόγω αυτής, είναι τα παιδιά που επιβάλλουν στους γονείς τα προϊόντα που θέλουν και που είναι ακριβώς τα προϊόντα που διαφημίζονται, ιδίως από παιδιά-διαφημιστές. Και όπως είναι γνωστό, η μητέρα ή και οι δύο γονείς, συνήθως δεν δυσαρεστούν τα παιδιά τους, εκτός βέβαια αν ο οικογενειακός προϋπολογισμός δεν επιτρέπει την αγορά ενός συγκεκριμένου, ακριβού όμως προϊόντος. Αυτή την αδυναμία όμως της οικογένειας δεν μπορούν να την κατανοήσουν τα «ανώριμα και εύπιστα» λόγω ηλικίας παιδιά, με συνέπεια, είτε να δυσαρεστούνται και να πληγώνονται, είτε να επιμένουν, με αποτέλεσμα ανεπιθύμητους καυγάδες στην οικογένεια.
Στην αγορά, είναι παγκοίνως γνωστό, ότι «λεφτά κάνουν μόνο όσοι ασχολούνται με την γυναίκα και το παιδί». Στην πληθώρα των κλάδων, π.χ. ένδυση υπόδηση, γενικότερα προϊόντα μόδας, καλλυντικά, αρώματα και προϊόντα προσωπικής περιποίησης και σε άλλους κλάδους που αφορούν τη γυναίκα, τα προϊόντα διαφημίζονται έντονα, διατίθενται τις περισσότερες φορές μέσω ειδικών καταστημάτων, ακόμα και αποκλειστικών και φυσικά σε υψηλές τιμές. Στις τιμές αυτές μέχρι και το 50% είναι δαπάνες μάρκετινγκ, διαφήμισης και προώθησης. Το κόστος του ίδιου του προϊόντος, που εξαρτάται βέβαια από το προϊόν, είναι ένα μικρό ως πολύ μικρό ποσοστό της τελικής τιμής του. Γι’ αυτό στις περιόδους εκπτώσεων, οι εκπτώσεις, ιδίως για τα προϊόντα μόδας είναι πάρα πολύ μεγάλες και γιατί τα περιθώρια κέρδους είναι μεγάλα και γιατί κάθε χρόνο αλλάζει η μόδα.
Ο ίδιος κύκλος επεβλήθη και στα αντίστοιχα παιδικά προϊόντα, πολλά από τα οποία είναι πολυεθνικών εταιριών, οι οποίες επέβαλαν και τη χρησιμοποίηση παιδιών ως διαφημιστών, που είναι πιο πειστικά στα παιδιά-θεατές, ώστε να εφαρμόζεται από αυτά πίεση στους γονείς, ιδίως στη μητέρα, για την προτίμηση συγκεκριμένων προϊόντων. Διερωτώμαι με ποιον τρόπο οι νομικές διατάξεις που ανέφερα στην αρχή προστατεύουν τα «ανώριμα και εύπιστα» παιδιά και κατ’ επέκταση και τις οικογένειές τους από την εκμετάλλευση από τους παραγωγούς προϊόντων; Στην Ελλάδα, βέβαια, ισχύει και η αρχή ότι οι νόμοι θεσπίζονται για να μην εφαρμόζονται…..
Δυστυχώς, αυτή είναι η «κανονικότητα» που μας έχει επιβληθεί πότις παντοδύναμες πολυεθνικές εταιρίες και την οποία έχουμε αποδεχτεί αδιαμαρτύρητα, αφού το παγκόσμιο εξουσιαστικό σύστημα έχει αποφασίσει, ότι ο άνθρωπος είναι μια μηχανή κατανάλωσης από την μια μεριά, ενώ ανήκει στο «ζωικό κεφάλαιο» του συστήματος ως εργαζόμενος, από την άλλη. Αυτή είναι, κατά την άποψή μου, η κυρίαρχη «ιδεολογία» της παγκοσμιοποίησης και του νεοφιλελευθερισμού, που πολλοί από τους οπαδούς τους δεν έχουν συνειδητοποιήσει. Όπως δεν έχουν συνειδητοποιήσει και το ότι ο φασισμός είναι ο πολιτικός βραχίονας της παγκοσμιοποίησης. Εδώ μας έχει οδηγήσει ο Ολοκληρωτισμός της Κατανάλωσης. Ο βιασμός των ψυχών των παιδιών είναι ο χειρότερος και πιο επικίνδυνος βιασμός, αφού αποβλέπει στη δημιουργία «καταναλωτικών μηχανών».
*Δρ. Οικονομολόγος-Συγγραφέας
