των Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη και Μαριάννας Εσκαντάρ*
Η πόλη που χθες φαινόταν ελκυστική, εκλεπτυσμένη, τόπος όλων των δυνατοτήτων, έχει δώσει τη θέση της στη φαντασία μας στην απλωμένη πόλη, καταπιεστική, μολυσμένη, βρώμικη, ακόμη και επικίνδυνη για την εξάπλωση επιδημιών.
Στην περίπτωση της ποιοτικής επιλογής των πόλεων έχουμε αναφερθεί σε άρθρα μας: Κ. Ζοπουνίδης, η ελκυστικότητα των πόλεων με πολυκριτήρια προσέγγιση, Πολυτεχνείο Κρήτης, Τρίτη 3 Απριλίου 2018, Κ. Ζοπουνίδης et al. Ποιοτικά κριτήρια επιλογής πόλεων: η περίπτωση της Γαλλίας, Πολυτεχνείο Κρήτης, Τρίτη 08 Οκτωβρίου 2019.
Το θέμα είναι πάντα επίκαιρο σε όλο τον κόσμο με τις μεγαλουπόλεις και το ερώτημα που τίθεται είναι τί πόλη θέλουμε να έχουμε. Τί πρέπει να μετατραπεί ώστε να γίνει πάλι αντικείμενο φιλικό προς τους ανθρώπους και το περιβάλλον; Από τα 3,4 δις. άτομα των πόλεων σήμερα, ο αστικός πληθυσμός θα φθάσει τα 6,5 δις το 2050. Το άρθρο αυτό αναφέρεται κατά ένα μεγάλο μέρος στο βιβλίο του Pierre-Andre de Chalendar, le defi urbain, Odile Jacob, 12/5/2021, σελ. 176.
Με πειστικό όραμα για το νέο μέλλον της πόλης, ο Pierre-Andre de Chalendar, CEO της πολυεθνικής Saint-Gobain, προτείνει με αυτό το εγχειρίδιο να επαναπροσδιοριστεί ένα αστικό μοντέλο που προάγει την κοινωνική ένταξη και τοποθετεί οποιοδήποτε καινοτόμο έργο σε μια συμμετοχική λογική, μια πραγματική υπογραφή της «βιώσιμης πόλης». Ένα μοντέλο όπου η φύση και η πόλη δεν αντιτίθεται πλέον όπου η κινητικότητα είναι ρευστή και χωρίς άνθρακα και όπου τα κτίρια, ανθεκτικά και αποτελεσματικά, παρέχουν άνεση και υγεία και ανταποκρίνονται στις φιλοδοξίες, που ενισχύονται από την υγειονομική κρίση, για καλύτερη ζωή.
Η σύγχρονη πόλη
Οι πόλεις είναι τα πιο δυναμικά πολιτιστικά και οικονομικά μας κέντρα, αλλά σήμερα αντιμετωπίζουν μια σειρά πολύπλοκων προβλημάτων. Τo urban challenge μας βοηθά να φανταστούμε πώς μπορούν αυτές να αλλάξουν, να αναπτυχθούν και να γίνουν πιο πράσινες, υγιέστερες και πιο ευημερούμενοι χώροι για όλους.
Επανεξέταση της πόλης σημαίνει ότι θέλουμε να τη θέσουμε σε θέση να ανταποκριθεί στις κλιματικές, περιβαλλοντικές, τεχνολογικές και κοινωνικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει, έτσι ώστε «η επιθυμία για την πόλη» να συνεχίσει να παίζει το ρόλο της ως δημιουργός οικονομικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και περιβαλλοντικής αξίας στην υπηρεσία της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης.
Ο συγγραφέας προσπαθεί να απαντήσει σε τρία βασικά ερωτήματα.
1. Γιατί η ανθρωπότητα επέλεξε, από την αρχή, «να φτιάξει μια πόλη» και τί παρήγαγαν αυτές οι πόλεις στην ανθρώπινη ιστορία;
2. Γιατί έχουμε κουραστεί με αυτό το μοντέλο σήμερα;
3. Τί μπορούμε να αλλάξουμε σήμερα για να αναβιώσουμε την επιθυμία και να μετατρέψουμε την πόλη σε ένα νέο αντικείμενο, φιλικό προς τους ανθρώπους και το περιβάλλον;
Αυτό το τελευταίο ερώτημα είναι ζωτικής σημασίας, επειδή φέρνει στο παιχνίδι πολύ βαθιές αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, στην παραγωγή, στην ανταλλαγή, στη δημιουργία σχέσεων.
Οι παλιές πόλεις δεν πρέπει να καταστραφούν και να χτιστούν νέες. Πρέπει να μεταμορφωθούν από μέσα, χωρίς να αρνούνται τα ίχνη της ιστορίας που μπορούν να φέρουν. Η πόλη πρέπει να επιτύχει δύο βασικούς στόχους:
1.Να μειώσει το συνολικό αποτύπωμα άνθρακα.
2.Να προσφέρει στους κατοίκους της μια άνεση ζωής με την ευρεία έννοια.
Στον πρώτο στόχο, αυτό σημαίνει ότι η πόλη πρέπει σταδιακά να μειώσει την εξάρτησή της από τα αυτοκίνητα και να υιοθετήσει συστήματα «καθαρής κινητικότητας». Αυτό σημαίνει επίσης την έναρξη μιας έντονης προσπάθειας θερμικής ανακαίνισης για τα κτίρια προκειμένου να μειώσουν δραστικά τις εκπομπές CO2. Και να επανεισαχθούν φυτά στην πόλη, σε όλες τις πιθανές μορφές. Όσον αφορά την άνεση των κατοίκων, θα βελτιωθεί σημαντικά εάν πληρούνται οι δύο προηγούμενες προϋποθέσεις. Μια από τις ουσιαστικές λειτουργίες της πόλης είναι ότι αποτελεί χώρο ανταλλαγών, συναντήσεων, διαλόγων. Για να διατηρηθεί και να ενισχυθεί αυτή η λειτουργία, είναι η ίδια η οργάνωση της πόλης που πρέπει να επανεκτιμηθεί ώστε να προωθήσει την κοινωνική ποικιλομορφία και ένταξη. Το έργο είναι τεράστιο, αλλά δεν μπορεί πλέον να καθυστερεί η υλοποίησή του, εάν θέλουμε οι νέες γενιές να ανθίσουν σε αστικούς χώρους κατάλληλα διαμορφωμένους για αυτές.
Συμπερασματικά, σε ένα πλαίσιο παγκοσμιοποίησης και όλο και μεγαλύτερου καταμερισμού της εργασίας, οι μεγάλες πόλεις απολαμβάνουν όλο και πιο σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Αυτό το φαινόμενο «μητροπολοιοποίησης» επηρεάζει επίσης πιο πρόσφατες βιομηχανικές χώρες. Αλλά οι αστικές μορφές αλλάζουν, ιδίως λόγω της ανάπτυξης ταχέων μέσων μεταφοράς και χρήσης τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών.
*Καθηγητής, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France και Υποψήφια Δρ., Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering Πολυτεχνείο Κρήτης
**πρώτη δημοσίευση: www.ot.gr
