του Ben Smith*
Οι παγκόσμιες προκλήσεις της κλιματικής κρίσης, η απώλεια βιοποικιλότητας που συνεχίζεται με ανησυχητικό ρυθμό και η πανδημία της COVID-19 αποτελούν σημαντική υπενθύμιση για το πόσο ευάλωτη είναι η ζωή μας στη γη.
Οι άνθρωποι είναι μέρος της φύσης και αυτές οι προκλήσεις προκαλούνται σε μεγάλο βαθμό από εμάς τους ίδιους. Εάν θέλουμε ο πλανήτης να παραμείνει κατοικήσιμος, πρέπει να βρεθεί μια ισορροπία μεταξύ ανθρώπων και πλανήτη στο μέλλον.
Πάνω από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σήμερα σε πόλεις με τον αριθμό αυτό να αναμένεται να φτάσει το 68% μέχρι το 2050. Εκτιμάται ότι το 60% της επιπλέον γης που πρόκειται να αστικοποιηθεί κατά την επόμενη δεκαετία δεν έχει ακόμη οικοδομηθεί, ενώ ορισμένες από τις ταχύτατα αναπτυσσόμενες αστικές περιοχές παγκοσμίως βρίσκονται σε τροπικά δάση με ιδιαίτερη βιοποικιλότητα στη Βραζιλία, τη Δυτική Αφρική και την Ασία.
Ενώ η ταχεία αστικοποίηση παραμένει απειλή για τη βιοποικιλότητα, οι σημερινές πόλεις αναδεικνύονται ως σημαντικοί χώροι- με τις κατάλληλες φυσικές διαστάσεις και το απαραίτητο ανθρώπινο κεφάλαιο- για καινοτομίες και συνεργασίες όπου προωθούνται λύσεις που θα ενισχύσουν την ανθεκτικότητα για μελλοντικούς κινδύνους.
Γενική παραδοχή αποτελεί η ιδέα ότι οι πόλεις γενικά στερούνται βιοποικιλότητας, αλλά αυτό δεν ισχύει στην πραγματικότητα. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι διάφορες πόλεις ανά τον κόσμο (συμπεριλαμβανομένων των χώρων σε παλαιούς χώρους στάθμευσης, κήπους, πάρκα και υδροβιότοπους) αποτελούν σημαντικά καταφύγια για φυτά και ζώα- ακόμη και για κάποια απειλούμενα είδη.
Δεν είναι μόνο η βιοποικιλότητα σημαντική για τις πόλεις, αλλά και η σχέση μεταξύ ανθρώπων και φύσης. Όσο περισσότερες ενέργειες γίνουν αναφορικά με τη σχέση των ανθρώπων με τη φύση στις πόλεις, τόσο περισσότερο οι κάτοικοι της πόλης θα εκτιμήσουν το φυσικό περιβάλλον και τα οφέλη που προσφέρει- είτε πρόκειται για την εγγενή αξία του, είτε για την προσφορά του, από τον περιορισμό των πλημμυρών έως και τη σκιά που προσφέρει, ή τους χώρους για παιχνίδι και εξερεύνηση. Εάν μπορούμε να καλλιεργήσουμε αυτό το πνεύμα στις πόλεις, πιθανότατα τα οφέλη να είναι παντού.
Μια μελέτη το 2019 των C40 Cities, Arup και University of Leeds διαπίστωσε ότι η αστική κατανάλωση από μόλις 94 από τις μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου συμβάλλει στο 10% των παγκόσμιων εκπομπών από την κατανάλωση (δηλαδή εκπομπές πέρα από τα σύνορα της πόλης). Εάν καταφέρουμε να συνειδητοποιήσουμε τη σχέση της φύσης στις πόλεις με τα ζητήματα χρήσης και κατανάλωσης των πόρων παγκοσμίως, μπορεί να αρχίσουμε να αλλάζουμε τον τρόπο ζωής μας (όπως τη διατροφή, τα ταξίδια και τη ψυχαγωγία).
Η προώθηση αυτής της σχέσης μας με τη φύση απαιτεί ευαισθητοποίηση, εκπαίδευση, καλύτερες πολιτικές, χρηματοδοτήσεις, καθώς και τη συμμετοχή πολιτών και κοινοτήτων. Απαιτεί ενέργειες ατόμων σε επίσημες (και μη) θέσεις, ασκώντας επιρροή και αναλαμβάνοντας δράση όπου μπορούν- είτε κάποιος είναι δάσκαλος, είτε υπεύθυνος χάραξης πολιτικής στη διοίκηση μιας πόλης, είτε σχεδιαστής που υποστηρίζει ένα πιο φιλικό προς το περιβάλλον σχέδιο, ή ακόμα και ένας street artist που προωθεί το αστικό πράσινο.
Η συνεργασία αυτών των ανθρώπων μπορεί να είναι πολύ σημαντική. Στις πόλεις υπάρχουν πάντα ευκαιρίες για επέκταση των χώρων πρασίνου, αλλά και για τη βελτίωση της διαχείρισης των υπαρχόντων χώρων πρασίνου και της μεταξύ τους αλληλεξάρτησης. Πάντα μπορεί να βρεθεί μια νέα διαδρομή για περπάτημα ή ένα νέο σημείο για να παρακολουθήσετε το ηλιοβασίλεμα. Υπάρχει πάντα ένα κοινοτικό έργο που έχει ανάγκη από χρηματοδότηση και ένας χρηματοδότης που αναζητά ένα κοινοτικό έργο- συχνά, όμως, το μόνο που λείπει είναι, ακριβώς, αυτή η συνεργασία.
Οι άνθρωποι ταυτίζονται και είναι περήφανοι για την πόλη όπου επιλέγουν να ζήσουν. Οι πόλεις και οι δήμαρχοι ανήκουν επίσης σε ένα παγκόσμιο δίκτυο. Όπου φαίνεται ότι μια πρωτοβουλία μπορεί να αποφέρει οφέλη σε μια πόλη, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μοιραστεί μέσω των διαφόρων δικτύων που ήδη υπάρχουν και συνδέουν τους κατοίκους των πόλεων ανά τον κόσμο μεταξύ τους.
Αναγνωρίζοντας αυτή την ευκαιρία, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ συνεργάζεται με την Κυβέρνηση της Κολομβίας σε μια νέα παγκόσμια πρωτοβουλία για την υποστήριξη των δημοτικών αρχών, των επιχειρήσεων και των πολιτών ανά τον κόσμο ώστε να σχεδιαστεί ένα μοντέλο για την αστική ανάπτυξη σε εναρμόνιση με τη φύση: «BiodiverCities by 2030». Η πρωτοβουλία έχει συγκαλέσει πάνω από 30 διεθνείς ειδικούς επαγγελματίες και έχει ως στόχο να συνδυάσει την έρευνα με πρακτικές λύσεις για το σχεδιασμό μιας κοινής πολιτικής για την εναρμόνιση των πόλεων με τη φύση.
Μια πόλη που αναμφίβολα θα αποτελέσει πηγή έμπνευσης για την επιτροπή είναι το Λονδίνο. Το Λονδίνο ανακηρύχθηκε ως το πρώτο Εθνικό Πάρκο στον κόσμο τον Ιούλιο του 2019, μετά από μια εξαετή εκστρατεία που ανέλαβαν οι πολίτες. Η έννοια του Εθνικού Πάρκου είναι τώρα ενσωματωμένη σε όλα τα έγγραφα στρατηγικού σχεδιασμού της Αρχής του Μεγάλου Λονδίνου (GLA) και χαίρει την υποστήριξη τόσο των επιχειρήσεων, όσο και των πολιτών.
Το Εθνικό Πάρκο του Λονδίνου περιγράφεται ως ένα μέρος, ένα όραμα και μια κοινότητα με στόχο τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων. Ήδη δίνει το έναυσμα για περαιτέρω «πρασίνισμα» των πόλεων και για επιπλέον κοινοτικά έργα, εκδηλώσεις και φεστιβάλ. Μάλιστα, τώρα υπάρχουν 110 χορηγοί για το Πάρκο- ένας ή περισσότεροι για κάθε έναν από τους 32 δήμους του Λονδίνου.
Οι National Park City Foundation μαζί με τις συνεργαζόμενες πόλεις, World Urban Parks και Salzburg Seminar, δημοσίευσαν πρόσφατα ένα βιβλίο για να εμπνεύσουν και άλλες πόλεις να μετατραπούν σε Εθνικά Πάρκα. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Σύμφωνα με την εκστρατεία του Λονδίνου, δεν απαιτείται ιδιαίτερη καταγραφή της ποικιλομορφίας του τόπου, ούτε απογραφή των χώρων πρασίνου της πόλης- αν και αυτά είναι σημαντικά. Αντίθετα, πρόκειται για την αναζήτηση μιας κοινής ταυτότητας που απαιτεί την έμπνευση ανθρώπων με τολμηρό όραμα, και που θα κερδίσει την υποστήριξη και άλλων. Πρόκειται για την καλλιέργεια ενός τρόπου σκέψης σφαιρικού, μακροπρόθεσμου και ολιστικού.
Η διαδικασία υποβολής αιτήσεων έχει σχεδιαστεί με τρόπο που ελέγχει αν το σχέδιο μιας πόλης για να γίνει Εθνικό Πάρκο είναι οραματικό και χωρίς αποκλεισμούς, αν χαίρει ευρείας υποστήριξης και αν ο οργανισμός είναι ικανός να επιφέρει την επιθυμητή αλλαγή. Πρόκειται για ένα κίνημα που θα κάνει τη ζωή στην πόλη καλύτερη- για τους ανθρώπους, αλλά και για τη φύση.
Ο οργανισμός «World Urban Parks» έχει θέσει την πρόκληση σε 25 πόλεις να κηρυχθούν Εθνικά Πάρκα μέχρι το 2025. Είκοσι πόλεις έχουν ήδη κάνει τα πρώτα τους βήματα (και γιατί όχι;). Τι θα γινόταν αν όλες οι πόλεις ήταν πιο πράσινες, πιο υγιείς και πιο δίκαιες;
*Διευθυντής του Τμήματος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Arup Group
**πρώτη δημοσίευση: www.weforum.org
