του Ηλία Μόσιαλου*
Όταν ξεκίνησε η πανδημία στις αρχές του 2020, η αρχική παγωμάρα διάρκεσε πολύ λίγο. Κυριάρχησαν τα αισθήματα της αβεβαιότητας μπροστά στον άγνωστο ιό, γιατί δεν γνωρίζαμε πόσο εύκολα ή πόσο γρήγορα και με ποιους τρόπους μεταδιδόταν. Οι αρχικές εκτιμήσεις μεγάλου μέρους όμως της επιστημονικής κοινότητας ήταν καθησυχαστικές. Τον Μάρτιο όμως του 2020, βλέποντας τη δραματική κατάσταση που ζούσαν στην Ιταλία, στην Αγγλία και στην Ισπανία, συνειδητοποίησαν όλοι πως αντιμετωπίζουμε μια τεράστια απειλή.
Παραμένει συγκλονιστικό πως έχουν πεθάνει πάνω από 5,5 εκατομμύρια άνθρωποι από τον ιό. Ταυτόχρονα, έχουμε και εκατομμύρια ανθρώπων που νόσησαν, που πάσχουν από την νόσο του μακροχρόνιου COVID ή απέκτησαν ψυχολογικά προβλήματα. Στον απολογισμό προτίθενται και τα εκατοντάδες εκατομμύρια μαθητών και σπουδαστών που έχασαν μεγαλύτερο μέρος της εκπαιδευτικής δραστηριότητας. Έχουμε ανέργους και οικογένειες που υποφέρουν παρά τα οικονομικά μέτρα στήριξης σε πολλές χώρες του πλανήτη. Ακόμα και εάν τα αρχικά συναισθήματα έχουν εξελιχθεί σε κόπωση και απορία για το πότε θα τελειώσει η πανδημία, η διαχείριση της επόμενης μέρας θα είναι μια πρόκληση για όλες τις κυβερνήσεις και τους διεθνείς οργανισμούς καθότι τα προβλήματα θα υπερβαίνουν τον υγειονομικό τομέα.
Ένας «φόβος» που έχω πέραν της διαχείρισης της μετα-πανδημικής εποχής σχετίζεται με
την αντιμετώπιση της παραλλαγής Όμικρον και την πιθανότητα εμφάνισης άλλων παραλλαγών μετά την Όμικρον. Αναμένουμε το 5ο κύμα και είναι κρίσιμο να δούμε τα στοιχεία που έχουμε από τις μελέτες που αναδύονται.
Φαίνεται από εργαστηριακά δεδομένα πως η Όμικρον προτιμά το ανώτερο αναπνευστικό και ίσως να προκαλεί ηπιότερη συμπτωματολογία στους πνεύμονες. Ταυτόχρονα όμως ξέρουμε από τις αναφορές για τις εισαγωγές στα νοσοκομεία σε διάφορες χώρες πως είναι πιο μεταδοτική, αν και ίσως λιγότερο επικίνδυνη.
Στη Ν. Αφρική είχαμε κορύφωση του κύματος της Όμικρον χωρίς σημαντικές επιπτώσεις στο σύστημα Υγείας σε σύγκριση με την παραλλαγή Δέλτα. Αλλά τέτοια στοιχεία, όπως οι εισαγωγές στα νοσοκομεία, δείχνουν πως για να έχουμε πλήρη εικόνα πρέπει να αξιολογηθούν τα δημογραφικά και τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά κάθε χώρας, όπως τα ποσοστά νόσησης του πληθυσμού και εμβολιαστικής κάλυψης.
Στη Ν. Αφρική, για παράδειγμα, η Όμικρον κυριάρχησε σε νεότερο πληθυσμό, που σε σημαντικό ποσοστό είχε νοσήσει με προηγούμενη παραλλαγή του ιού, και ταυτόχρονα σε μεγάλο ποσοστό οι μεγαλύτερης ηλικίας ενήλικοι είναι εμβολιασμένοι. Μπορεί όμως αυτό που συνέβη εκεί να μην αντιστοιχεί στο κύμα που θα αντιμετωπίσουν οι χώρες της Ευρώπης και της Β. Αμερικής, όπου τα δημογραφικά χαρακτηριστικά είναι δυσμενέστερα, μικρότερο ποσοστό έχει εκτεθεί στον ιό λόγω των περιοριστικών μέτρων, αλλά και ταυτόχρονα υπάρχει μεγαλύτερη εμβολιαστική κάλυψη.
Γνωρίζουμε πως οι 3 δόσεις των εμβολίων (3 δόσεις mRNA ή 2 δόσεις AstraZeneca και μια δόση mRNA εξακολουθούν να αποτρέπουν τη σοβαρή λοίμωξη και πως τα διδοσικά σχήματα εμβολιασμού είναι λιγότερο αποτελεσματικά στην αποτροπή της σοβαρής λοίμωξης. Επομένως σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, που έχει μικρότερο ποσοστό πληθυσμού που εκτέθηκε στον ιό και πιο δυσμενές δημογραφικό προφίλ σε σχέση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά ικανοποιητικό ποσοστό εμβολιασθέντων, πρέπει να αξιολογήσουμε διαφορετικά σενάρια για την εξέλιξη του κύματος της Όμικρον. Και να συνυπολογίσουμε πως η κυβέρνηση αποφάσισε να πάρει ένα αντιδημοφιλές μέτρο, το πρόστιμο των 100 ευρώ, προφανώς γιατί εκτίμησε πως δεν μπορούσε να πείσει κάποιους με διαφορετικό τρόπο.
Τις επόμενες εβδομάδες θα έχουμε υψηλότερα ποσοστά 3ης δόσης στον πληθυσμό και εάν συνεχιστεί η αύξηση του συνολικού αριθμού των εμβολιασθέντων θα πετύχουμε σημαντικά ποσοστά κάλυψης στους ενηλίκους. Αλλά ακόμα και εάν η Όμικρον μειώνει τις πιθανότητες εισαγωγής στο νοσοκομείο κατά 40%-70% όπως δείχνουν οι βρετανικές μελέτες, θα κολλήσουν πάρα πολλοί άνθρωποι σε πολύ μικρό διάστημα και ίσως υπάρξουν δυσλειτουργίες στο σύστημα Υγείας, στην εκπαίδευση και τον τομέα των μαζικών μεταφορών. Μπορούμε να περιορίσουμε το κύμα με την τήρηση των μέτρων δημόσιας υγείας και τη χρήση μάσκας ΚΝ95.
Ο δεύτερος «φόβος» μου συνδέεται με την αβεβαιότητα για την εξέλιξη του κορωνοϊού. Η Όμικρον προκάλεσε έκπληξη γιατί αναμενόταν πως εάν εμφανιστεί άλλη κυρίαρχη μετάλλαξη, θα είναι «θυγατέρα» της Δέλτα. Η Όμικρον δεν είναι. Ελπίζουμε πως η Όμικρον δείχνει πως ο ιός αποδυναμώνεται και μάλλον θα γίνει ενδημικός. Αυτό είναι το αισιόδοξο σενάριο, το οποίο όμως δεν σημαίνει πως δεν θα έχουμε απώλειες. Να μην ξεχνάμε πως η γρίπη σκοτώνει 400.000-600.000 ανθρώπους ετησίως στον πλανήτη. Για αυτό πρέπει να εστιάσουμε στην προληπτική αντιμετώπιση. Αλλά ακόμη και αν έχουμε σχετικά δυσμενέστερα σενάρια ή μια παραλλαγή λίγο πιο επικίνδυνη από την Όμικρον, στους επόμενους μήνες θα έχουμε επάρκεια αντιϊκών φαρμάκων, όπως της Pfizer που αναμένεται να είναι 89% αποτελεσματικό όσον αφορά τη μείωση των νοσηλειών και της θνητότητας, αλλά και πιο αποτελεσματικά εμβόλια. Ταυτόχρονα όμως είναι αναγκαίο να ενταθεί η κλινική και φαρμακευτική έρευνα και να εστιάσουμε στις θεραπευτικές αγωγές για τον μακροχρόνιο COVID ως μετα-ιικό σύνδρομο χρόνιας κόπωσης.
Η δυνατότητα της επιστήμης να ανταποκριθεί τάχιστα κατά τη διάρκεια της πανδημίας μάς προστάτευσε και μας έδωσε απαντήσεις για να υπερβούμε τους φόβους μας. Αυτό θα συνεχιστεί. Μένουμε αισιόδοξοι.
*καθηγητής πολιτικής της Υγείας στη London School of Economics (LSE)
