ΑΦΥΠΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ, Ή ΤΕΛΟΣ

του Θάνου Τζήμερου*  

Αυτά, προφανώς, θα είναι μερικά από τα ερωτήματα του ιστορικού του μέλλοντος. Και όσοι νοιάζονται για τα παιδιά τους, θα πρέπει να έχουν αυτά τα ερωτήματα μεθαύριο, μπροστά στην ευρωκάλπη. 

Για όσους είναι σταθερά προσανατολισμένοι στο μέλλον, δεν υπάρχει πιο ξεκάθαρη πρόβλεψη: η Ευρώπη ή θα ενοποιηθεί, ή θα πεθάνει. Σε λίγα χρόνια ακόμα και η Γερμανία θα είναι ένα κρατίδιο σε σύγκριση με τις οικονομίες όχι μόνον της Κίνας και των ΗΠΑ, αλλά της Ινδίας, της Βραζιλίας, του Μεξικού, της Ρωσίας, της Ινδονησίας. Σε ένα παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον, με τους πολυεθνικούς κολοσσούς να διαχειρίζονται κεφάλαια μεγαλύτερα από το ΑΕΠ πολλών κρατών και την δυνατότητα να τα μετακινούν από την μία άκρη της γης στην άλλη με ένα «κλικ», χρειάζεται, περισσότερο από ποτέ, ένα πολιτικό αντίβαρο ανάλογων διαστάσεων και εργαλείων.

Μπορεί να μην το έχουν συνειδητοποιήσει πολλοί, αλλά το τσουνάμι που προκάλεσε η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» έπληξε καίρια, απονευρώνοντας, και τον φέροντα οργανισμό του καπιταλισμού. Για αιώνες, ακόμα και στην πιο επιθετική ιμπεριαλιστική του περίοδο, ο καπιταλισμός στηριζόταν στην παραγωγή. Σήμερα, η παραγωγή έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας, ασύδοτος, αυτοτροφοδοτούμενος και τοξικά μοχλευμένος, έχει μετατοπίσει τόσο πολύ προς την πλευρά του το κέντρο βάρους του παγκόσμιου οικονομικού οικοδομήματος που, αν αφεθεί λίγο ακόμα ανεξέλεγκτος, θα το βυθίσει. Κανένα κράτος δεν μπορεί να τον τιθασεύσει. Χρειάζεται νέο, υπερεθνικό πλαίσιο, νέοι κανόνες του οικονομικού παιχνιδιού και, φυσικά, παγκόσμια ελεγκτικά όργανα με εξουσίες εκχωρημένες εκ των προτέρων από τα εθνικά κράτη. Προσοχή: εξουσίες πρόληψης και όχι πυρόσβεσης, όπως συμβαίνει σήμερα με το ΔΝΤ. Αν, για παράδειγμα, ένα τέτοιο όργανο απέκλειε την Ελλάδα από τις διεθνείς αγορές μόλις το χρέος της είχε υπερβεί το 60% του ΑΕΠ, αμφισβητεί κανείς ότι το πρόβλημα θα ήταν πολύ πιο εύκολα διαχειρίσιμο;

Όμως αυτό είναι το μεγάλο ταμπού των κρατών της Ευρώπης. Η εκχώρηση αρμοδιοτήτων σε ένα πανευρωπαϊκό σύστημα εξουσίας αντιμετωπίζεται περίπου ως εθνική μειοδοσία. Ανόητοι, κοντόφθαλμοι λαϊκιστές και πονηροί λαοπλάνοι υπεραμύνονται των «εθνικών προνομίων», αποκρύπτοντας από το παραλοϊσμένο κοινό τους πως ο ανίσχυρος δεν έχει κανένα ουσιαστικό προνόμιο. Ο χρεοκοπημένος –κάτι που σε λίγα χρόνια θα είναι όλη η κατακερματισμένη Ευρώπη– δεν αποφασίζει για το μέλλον του. Δεν μπορεί να προασπίσει το έδαφός του, να θρέψει τους πολίτες του, να εμπνεύσει τις νέες γενιές. Δεν είναι σε θέση καν να δημιουργήσει νέες γενιές. Η Ευρώπη, από «γηραιά» ήπειρος γίνεται γηραλέα –συγκριτικά: το 60% των Αράβων είναι κάτω των 30 ετών.

Αντί αυτή την κρίσιμη ιστορική συγκυρία οι ηγέτες των ευρωπαϊκών κρατών να δουλεύουν πυρετωδώς επιταχύνοντας την σύγκλιση, αναλίσκονται σε εθνικιστικές ρητορείες και θεατρινίζουσες κορώνες και οργανώνουν φιέστες «εθνικής υπερηφάνειας», δηλαδή μίσους και αναμόχλευσης παθών. Αντί οι δικοί μας ηγέτες να αναδείξουν την πραγματική δύναμη που συνεπάγεται η συμμετοχή σε υπερεθνικούς σχηματισμούς και στην συνδιαμόρφωση του μέλλοντος της ηπείρου μας, φοβίζουν τους οπαδούς τους ότι θα χάσουν το «πατρόν» της φουστανέλας. Αντί η Ελλάδα να σύρει πρώτη τον χορό μιας ευρωπαϊκής αναγέννησης διαθέτοντας ό,τι καλύτερο έχει σε ανθρώπους και ιδέες, καθηλώνεται από τους μίζερους πολιτικάντηδες στον ρόλο του επαρχιώτη «ζήτουλα» που επιβιώνει εξαπατώντας και εκβιάζοντας.

Βέβαια, όλοι οι Ευρωπαίοι, όχι μόνον εμείς, τις γιορτές τους τις έχουν. Και όλοι οι Ευρωπαίοι, όχι μόνον εμείς, φορούν τα καλά τους και καμαρώνουν για τις αλληλοσφαγές των προγόνων τους παιανίζοντας τον εθνικό τους ύμνο. Είναι πολύ «αιρετικό» να σκεφτούμε πως από δω και μπρος ο εθνικός ύμνος της Ευρώπης θα είναι κοινός, ο «Ύμνος της Χαράς» του Μπετόβεν; Είναι πολύ «προχωρημένο» να καθιερώσουμε νέες γιορτές συναδέλφωσης, συνεργασίας, συναντίληψης; Για σκεφθείτε λίγο: πώς θα μάς φαινόταν σήμερα αν στην Σπάρτη γιόρταζαν την κατάληξη της Σικελικής Εκστρατείας, στην Θεσσαλονίκη την μάχη της Χαιρώνειας και στην Θήβα την μάχη των Λεύκτρων; Το ότι εκείνες οι πόλεις-κράτη δεν έβλεπαν πέρα από την μικροκλίμακά τους δεν τις προστάτεψε από την επέλαση των Ρωμαίων. Τί πρέπει να συμβεί για να καταλάβουμε ότι είμαστε στην ίδια ακριβώς θέση; Και αν θεωρούμε πως είναι αδύνατον να υποδουλωθεί η Ευρώπη σε έναν ξένο κατακτητή, είναι επειδή δεν μπορούμε να καταλάβουμε τί σημαίνει αυτοϋποδούλωση στην παρακμή. Δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο για μία οικονομική πανωλεθρία σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Αν επιτρέψουμε να συμβεί, το κραχ του ’29 της Αμερικής θα μοιάζει με παιδικό πάρτυ γενεθλίων.

Όμως, ο ρόλος της Ευρώπης δεν είναι μόνον του οικονομικά ισότιμου εταίρου των ισχυρών του μέλλοντος. Η Ευρώπης, ως κοιτίδα της σκέψης, ως κατ’ εξοχήν πνευματικός χώρος, μπορεί να οδηγήσει ολόκληρο τον κόσμο σε μία καινούργια ιδεολογία ανάπτυξης. Χωρίς την καταναλωτική φρενίτιδα των τελευταίων δεκαετιών. Χωρίς τον κυνισμό των hedge funds. Χωρίς την εικονική πραγματικότητα του life style. Με οικολογική ευαισθησία, με ανάδειξη της συντροφικότητας, της κοινωνικής αλληλεγγύης, της αξίας του ελεύθερου χρόνου, του πλούτου της διαφορετικότητας, της καθιέρωσης της ανεκτικότητας, αλλά και της προστασίας των αξιών από κάθε δογματισμό, εγχώριο ή εισαγόμενο. Με αξιοποίηση της πληροφορικής για την εφαρμογή, μετά από 2.500 χρόνια, της άμεσης δημοκρατίας. 

Μόνον μία Ευρώπη σίγουρη για το σφρίγος της –οικονομικό, πολιτιστικό, δημογραφικό– μπορεί να φιλοσοφήσει για τον κόσμο που έρχεται. Αλίμονο αν αυτόν τον ρόλο τον αφήσουμε στα κακέκτυπα των «φιλιππικών» της εποχής μας. Αλίμονο αν οι ιστορικοί του μέλλοντος αναγκαστούν να συγκρίνουν τον Δημοσθένη με τον Κατσανέβα, τον Αλαβάνο και τον Τσίπρα.

* Υποψήφιος για την Περιφέρεια Αττικής με τον συνδυασμό «Δημιουργούμε Μαζί»