Η παγίδα του κρατισμού και οι συνέπειές της

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Κυκλοφόρησε την 1η Οκτωβρίου στην Γαλλία και φέρει τον τίτλο «L’ etat voyou» (Το Κράτος-Αλήτης). Γραμμένο από Γαλλίδες δημοσιογράφους, την Καρολίν Μπρυν και την Μαρί-Κριστίν Ταμπέ, στην ουσία το βιβλίο θα μπορούσε, με κάποιες παραλλαγές, να περιγράφει και την ελληνική πραγματικότητα –διότι αναλύει τα έργα και τις ημέρες του γαλλικού κράτους, το οποίο σε κάποιους τομείς ελάχιστα διαφέρει από το ελληνικό. 

Όμως, πίσω από τον κρατισμό και την αυστηρή κριτική του, οι δύο Γαλλίδες δημοσιογράφοι πάνε πολύ πιο μακρυά και θέτουν ένα σοβαρό πρόβλημα δημοκρατίας. 

Επισημαίνουν ότι οι σχέσεις του πολίτη με το κράτος είναι εντελώς άνισες και, σε πολλές περιπτώσεις προσφυγής των πολιτών στην δικαιοσύνη, είναι δύσκολο να βρουν το δίκιο τους δεδομένου ότι, λόγω της ιδιότητός τους, οι δικαστικοί λειτουργοί είναι και αυτοί κομμάτι της κρατικής εξουσίας. Μία εξουσία που όχι λίγες φορές έχει το ακαταλόγιστο και ενεργεί θεωρώντας τον απλό πολίτη ως ενόχληση. 

Έτσι, ο πολίτης –με σπάνιες εξαιρέσεις– θεωρείται αντίπαλος γιατί κάτι «κρύβει» και άρα το κράτος πρέπει να τον «περιποιηθεί» αναλόγως.

Δεν προκαλεί λοιπόν καμμία έκπληξη, υπό παρόμοιες συνθήκες, το γεγονός ότι υπουργός δήλωνε προσφάτως πως «οι νόμοι πρέπει να είναι τόσο σκληροί ώστε κανένας πολίτης να μην κοιμάται ήσυχος». Προφανώς, ο υπουργός θα εννοούσε τους «παράνομους» πολίτες, αλλά επειδή γλώσσα λανθάνουσα την αλήθεια λέει, η διατύπωσή του εμπεριέχει και την ουσία της σχέσης της κρατικής μηχανής με τον πολίτη. 

Μία σχέση αντιπαλότητας, τη οποία είχε την παρρησία να καταγγείλει και ο κ. Νίκος Α. Παπανδρέου γράφοντας στην Οικονομική τα ακόλουθα:

«Η προετοιμασία των νόμων είναι σοβαρή υπόθεση που, όπως πολλά άλλα, αντιμετωπίζεται με προχειρότητα. Οι νόμοι γράφονται από άτομα χωρίς οικονομική ανάλυση. Γι αυτό συνήθως γίνονται τόσες παρεμβάσεις και διορθώσεις κατόπιν εορτής. 

Γι αυτό ο κάθε πολίτης και οι διάφοροι επαγγελματίες αναρωτιούνται ποιος ιθύνων νους έκατσε να συντάξει τον τάδε ή τάδε νόμο. Σπανίως, έως ποτέ, γράφει ο ίδιος ο υπουργός τους νόμους. Το δίνει στην υπηρεσία, που συνήθως είναι εκείνοι που έγραψαν και τον προηγούμενο νόμο και που τώρα καλούνται να διορθώσουν. Και παρά την προσπάθεια που ξεκίνησε από το 2009 και μετά να συζητηθεί το κάθε νομοσχέδιο μέσω του διαδικτύου πρώτα, όσο περνάει ο χρόνος, όσο μεγαλώνει η πίεση των οικονομικών συνθηκών, τόσο πιο πρόχειρα ετοιμάζονται οι νόμοι. 

Καμία σοβαρή διαβούλευση, καμία σοβαρή οικονομική ανάλυση για το αν ο νόμος θα φέρει τα επιθυμητά έσοδα, καμία ένδειξη ότι εκείνοι που συντάσσουν τους νόμους ζουν στον ίδιο πλανήτη με μας».

Στην συνέχεια, ο αδελφός και σύμβουλος του πρώην πρωθυπουργού και αρχηγού του ΠΑΣΟΚ ψέγει την τρόϊκα για κάτι πολύ σωστό. Επισημαίνει ότι, αντί οι άνθρωποι της τρόϊκας να φέρουν στην χώρα έναν φιλελεύθερο αέρα, με μεταρρυθμίσεις που θα ξαναζωντάνευαν την οικονομία και θα βοηθούσαν το κράτος να γίνει πιο αξιοκρατικό και δημοκρατικό, τελικά συνέβαλαν στο αντίθετο. 

Υπάρχει έτσι «ένα κράτος που άθελά του ξεζουμίζει την οποιαδήποτε πρόοδο. Η κρίση δεν έχει καταφέρει να αλλάξει αυτή την παλιά νοοτροπία, τη νοοτροπία του κρατισμού. Μάλιστα την έχει ενισχύσει. Με το κάθε νομοσχέδιο που ψηφίζεται αυξάνεται η δύναμη του κράτους σε σχέση με την κοινωνία των πολιτών, με αποτέλεσμα πρωτοβουλίες να πνίγονται και προσπάθειες να αποθαρρύνονται».

Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγουν και οι Γαλλίδες δημοσιογράφοι, τονίζοντας ότι με τις μεθοδεύσεις αυτές το κράτος ακρωτηριάζει την δημοκρατία και ενισχύει ομάδες διαπλοκής που είναι φιλικές προς αυτό.

Εντυπωσιακή είναι, επίσης, η καταγραφή των διασυνδέσεων των κρατιστών με συγκεκριμένα δημοσιογραφικά και εκδοτικά συμφέροντα που στόχο έχουν, από την μια μεριά, να προωθούν κρατικιστικές αντιλήψεις και, από την άλλη, να διαβάλλουν κάθε προσπάθεια ασκήσεως κριτικής στις υπερβάσεις και τα ατοπήματα της κρατικής εξουσίας.

Κρατική εξουσία η οποία, με αφορμή την κρίση, γνωρίζει εντυπωσιακή ενδυνάμωση στον ευρωπαϊκό χώρο και σε μεγάλο βαθμό είναι και το κύριο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση. Όπως υπογραμμίζεται από πολλές πλευρές, στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, παρά την οξύτατη κρίση τους, οι δομές του αποκαλούμενου «καπιταλισμού της διαπλοκής» (crony capitalism) παραμένουν ακόμα ισχυρές και περιμένουν την νέα ώρα όπου, με την συνενοχή της κρατικής εξουσίας, θα δημιουργήσουν νέες προσόδους.

Στο πλαίσιο αυτής της πραγματικότητας, κάποιες πολιτικές δυνάμεις της Ευρώπης βρίσκονται σε ευθεία αντιπαράθεση με τον νοτιοευρωπαϊκό καπιταλισμό της διαπλοκής και στην ουσία αυτό είναι και το μεγάλο πρόβλημα που σήμερα μπλοκάρει ολόκληρη την διαδικασία του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι. Οι δυνάμεις αυτές, εξάλλου, είναι και οι μεγάλοι εχθροί κάθε φιλελεύθερης προοπτικής της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, προοπτική που σήμερα επιβάλλεται από την διεθνή συγκυρία και τον σκληρό ανταγωνισμό.

Όσοι, λοιπόν, απορούν με την φαρσοκωμωδία που διέπει τις σχέσεις της τρόϊκας με την κυβέρνηση, θα πρέπει να πληροφορηθούν ότι το ουσιαστικό διακύβευμα είναι το ελληνικό σύστημα διαπλοκής και η προστασία του. Όλες οι άλλες διαφορές έχουν λίγο-πολύ ρυθμιστεί. Όχι όμως και οι σχέσεις της διαπλοκής, κάποιες από τις οποίες αποτελούν και ωρολογιακή βόμβα για το τραπεζικό και ασφαλιστικό μας σύστημα. Όποιοι θέλουν, ας καταλάβουν.