του
Γιάννη Μήτσιου *
Εκατό χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την έναρξη του Α’ΠΠ του μεγάλου πολέμου που έχει αποκαλεστεί και του πιο θανατηφόρου στην ανθρώπινη ιστορία μέχρι τότε. Η σφαίρα που δολοφόνησε τον Αυστριακό αρχιδούκα σε μια εσχατιά των Βαλκανίων (τελικά τα Βαλκάνια ίσως γι΄ αυτό τα φοβούνται) συγκλόνισε όλη την Ευρώπη, άλλαξε τους γεωπολιτικούς συσχετισμούς, παρήγαγε ιστορία (ρωσική επανάσταση, τέλος οθωμανικής αυτοκρατορίας, μικρασιατική καταστροφή, ίδρυση νέων κρατών στην Ευρώπη) και οδήγησε στον Β’ ΠΠ και την άνοδο του φασισμού και του ναζισμού.
Η Ενωμένη Ευρώπη γεννήθηκε από τις στάχτες όλων των παραπάνω, λειτούργησε ως φάρος σταθερότητας, όραμα ευημερίας για τα έθνη και τους λαούς της Δ. Ευρώπης αλλά και ελπίδα για τους ευρωπαϊκούς λαούς του σοβιετικού μπλοκ. Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο με εικοσιοκτώ πλέον κράτη σήμερα και με ενιαίο νόμισμα για τα δεκαοκτώ. Από το 1945 το τέλος του Β΄ΠΠ έχουν περάσει μόλις 68 χρόνια και η Ευρώπη σήμερα έχει να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις που δοκιμάζουν τις αντοχές και την μελλοντική της ενότητα.
Οι σχεδιαστές της ΕΕ πίστευαν ότι μέσω των εμπορικών σχέσεων και της συνεργασίας οι τριβές και οι εντάσεις θα εξέλειπαν ώστε να αποφευχθούν μελλοντικοί πόλεμοι. Αποδείχτηκε όμως στην πορεία ότι το όλο οικοδόμημα φτιάχτηκε για τα μεγάλα και ισχυρά κράτη, τις επιχειρήσεις αλλά και εσχάτως τις τράπεζες θέτοντας σοβαρά ζητήματα λειτουργίας της δημοκρατίας στην Ευρώπη και ιδιαίτερα του ρόλου των πολιτών στο μέλλον των κοινωνιών και των κρατών τους.
Η ΕΕ με 500 εκ πολίτες, με τρείς κατηγορίες νομισμάτων όπως ευρώ για τα 18 μέλη, λίρα για την Μ. Βρετανία (που το 35% του ΑΕΠ της το παράγει το χρηματοπιστωτικό σύστημα του Λονδίνου) και 11 μέλη με δικά τους νομίσματα όπως Σουηδία, η Δανία, η Πολωνία, Τσεχία, Βουλγαρία κλπ. Η Ένωση συμμετέχει στον παγκόσμιο ΑΕΠ με 17% (από 25% πριν λίγα χρόνια). Η μεγάλη λοιπόν αυτή οικογένεια έχει φτωχούς, πλούσιους και πολύ πλούσιους οι οποίοι θα πρέπει να συμβιώνουν μέσα από τους κανόνες μιας γραφειοκρατίας των Βρυξελλών και των πλουσίων και ισχυρών μελών και κυρίως της Γερμανίας. Σε λίγους μήνες οι ευρωπαίοι θα προσέλθουν στις κάλπες με μεγάλες προκλήσεις, ανασφάλεια και αβεβαιότητα για να εκλέξουν τους 751 εκπροσώπους τους στην Ευρωβουλή. Η Ευρώπη που ξέραμε πέρασε ανεπιστρεπτί. Τα οράματα των λαών των περασμένων δεκαετιών για ευημερία, ανάπτυξη, σταθερότητα, ανθρώπινα δικαιώματα γίνονται σταδιακά εφιάλτης.
Οι ευρωπαϊκοί λαοί και οι ψηφοφόροι έρχονται αντιμέτωποι με τεράστια προβλήματα που η αρχιτεκτονική της ΕΕ δυσκολεύεται να επιλύσει μαζί με τις πολιτικές ελίτ και τις οικονομικές (τράπεζες, επιχειρήσεις). Από τη μια μεριά θεσμικά ζητήματα που έχουν να κάνουν με την ίδια τη λειτουργία της Ένωσης και από την άλλη ζητήματα καθημερινής διαβίωσης των λαών.
Σε πολιτικό επίπεδο όλο και περισσότερο αυξάνεται ο ευρωσκεπτικισμός και τα κόμματα που αμφισβητούν ανοιχτά την λειτουργία της ΕΕ όπως είναι σήμερα, με μεγάλη λαϊκή στήριξη. Στην Αγγλία του Φάρατζ, τη Γαλλία της Λεπέν, την Ιταλία του Γκρίλο, την Ολλανδία του Βίλκερς, στην Αυστρία, στο Βέλγιο, στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, στην χώρα μας, την Ουγγαρία παντού επικρατεί αναβρασμός, θυμός και οργή. Οι αιτίες πολλές κυρίως όμως οικονομικές (υψηλή ανεργία, φτωχοποίηση, έλλειψη ανταγωνισμού της ΕΕ έναντι άλλων, τραπεζικό σύστημα με επιλογές που τις πληρώνουν λαοί, μείωση μισθών, κατεδάφιση κοινωνικού κράτους), αλλά και πολιτισμικές. Η ελεύθερη διακίνηση ευρωπαίων πολιτών από τις ανατολικές στις δυτικές χώρες, γίνεται πονοκέφαλος για τους βρετανούς και βορειοευρωπαίους βλέποντας ότι οι φτωχοί λαοί συνωστίζονται για ένα καλύτερο αύριο, την ώρα που το δημογραφικό αυξάνεται . Οι μετανάστες από μη ευρωπαϊκές χώρες με άλλη θρησκεία και έθιμα πχ το Ισλάμ παγιώνονται σταδιακά χωρίς να ενσωματώνονται και κυρίως να παραμένουν φτωχοποιημένοι. Αποσχιστικές τάσεις αναμένονται για Σκωτία και Καταλωνία, μιας και θα έχουν δημοψηφίσματα μέσα στο 2014.
Οι δύο μεγάλοι φορείς στην Ευρώπη το Λαϊκό και το Σοσιαλιστικό Κόμμα και η τραπεζική/ επιχειρηματική ελίτ φαίνεται ότι δυσκολεύονται να διαχειριστούν την Ευρώπη του αύριο μιας και εν πολλοίς το οικοδόμημα και οι πολιτικές έως τώρα ανήκουν σε αυτούς, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η αγωνία, η αβεβαιότητα, οι κακοί χειρισμοί και τα λάθη. Το κλειδί όμως για κάθε ευρωπαϊκή εξέλιξη το έχει η Γερμανία μιας και το μέλλον της ενωμένης ή κατακερματισμένης Ευρώπης είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με εκείνο της Γερμανίας. Οι εξελίξεις είναι μπροστά μας.
* Πολιτικός επιστήμων, διεθνολόγος
