των
Α. Ζαΐρη, Διδάκτορα Οικονομικής Κοινωνιολογίας,
Γ.Σταμάτη, Συμβούλου Aνάπτυξης Επιχειρήσεων.
Μια νέα φιλοσοφία ανάπτυξης
Στο σημερινό εξελισσόμενο με μεγάλες ταχύτητες παγκόσμιο περιβάλλον το οποίο χαρακτηρίζεται από την αυξανόμενη συμμετοχή φορέων στην ανάπτυξη και απαιτεί την έλλογη και αποτελεσματική χρήση των φυσικών πόρων (τρόφιμα, ενέργεια), η Ευρώπη καλείται να εφαρμόσει μια πολιτική αυστηρού ελέγχου των πόρων μεταβάλλοντας το οικονομικό και παραγωγικό της μοντέλο κατά δίκαιο και βιώσιμο τρόπο.
Αν και οι ευρωπαϊκές επιλογές προσανατολίζονται προς τη σωστή κατεύθυνση σύμφωνα με τη συνθήκη της Λισαβόνας και τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης για το 2010, η δημοσιονομική πειθαρχία για να αποδίδει μόνιμους καρπούς θα πρέπει να στηρίζεται παράλληλα από πολιτικές που αποσκοπούν στη βιώσιμη ανάπτυξη και την απασχόληση. Η ανάπτυξη μπορεί να επιτευχθεί μόνο με επενδύσεις οι οποίες καθιστούν ανταγωνιστικές τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και στρέφονται περισσότερο στις εξαγωγές παρά στην εσωτερική κατανάλωση με ταυτόχρονη μείωση του κόστους ενέργειας και πρώτων υλών, πλήρη χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας, αξιοποίηση και διάδοση της κοινωνίας της γνώσης, αποκατάσταση της αγοραστικής δύναμης και καταπολέμηση των φαινομένων κοινωνικού, περιβαλλοντικού και νομισματικού «αποκλεισμού».
Η ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί...
Η σταδιακή αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος των πολιτών των αναδυόμενων οικονομιών δημιουργεί τεράστιες δυνατότητες στην Ευρώπη για την εξαγωγή προϊόντων και υπηρεσιών ποιότητας. Τα ευρωπαϊκά πλεονεκτήματα της τεχνολογίας, της ποιότητας, των προηγμένων υπηρεσιών και των πολιτιστικών αγαθών θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν ευρέως και αποφασιστικά μόνο στο πλαίσιο μιας νέας κοινής Ευρωπαϊκής στρατηγικής επιλογής.
Χωρίς όμως τη σαφή και ταχεία ένδειξη της πρόθεσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ότι θα ξεκινήσει αυτή η νέα και διαφορετική φάση ανάπτυξης, τότε υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να χαθεί η ευκαιρία να ενσωματωθεί επιτυχώς η Ευρωπαϊκή οικονομία στο νέο κύκλο της παγκόσμιας οικονομίας.
Είναι απαραίτητο για την Ευρώπη να ενσωματωθεί στη νέα παγκόσμια οικονομία χωρίς να περιορίζεται από μεμονωμένα εθνικά πλαίσια και μικροσυμφέροντα. Αν αυτό γίνει πραγματικότητα στο τέλος όλοι οι Ευρωπαίοι θα βγουν πολύ περισσότερο ωφελημένοι!
Ένα σχετικό παράδειγμα είναι η έρευνα (ιδιαίτερα στις νέες πηγές ενέργειας), που όταν περιορίζεται σε εθνικό επίπεδο χωρίς να εντάσσεται σε ένα ενιαίο ευρωπαϊκό πλαίσιο συνεπάγεται και τεράστια σπατάλη πόρων, αλλά και μεγάλες μειώσεις των σχετικών εθνικών προϋπολογισμών για την έρευνα, λόγω της σημερινής κατάστασης.
Το νέο σχέδιο ανάπτυξης
Είναι κατά συνέπεια επιτακτικό να δρομολογηθεί ένα σαφώς προσδιορισμένο Ευρωπαϊκό Σχέδιο οικονομικής πορείας και ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη συνεργασία όλων των οικονομικών και κοινωνικών φορέων της Ευρώπης.
Το Σχέδιο αυτό θα εξισορροπεί τις ανάγκες ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας, περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και κοινωνικής Δικαιοσύνης.
Το πλαίσιο επενδύσεων του σχεδίου αυτού θα καλύπτεται υποχρεωτικά από ιδίους πόρους, καθώς γνωρίζουμε ότι η εποχή της ανάπτυξης μέσω δανεισμού σε βάρος των υπολοίπων έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.
Γνωρίζοντας ότι στην πράξη έχει αποτύχει το μοντέλο που στηρίζεται στην οριζόντια μείωση των αποδοχών, (και όχι στην εκλογίκευση αυτής της μείωσης όπου αυτή απαιτείται), και στην υπερφορολόγηση, ο νέος ευρωπαϊκός προϋπολογισμός θα πρέπει να στηρίζεται σε πηγές που δεν επιβαρύνουν την κοινωνία, την υγιή επιχειρηματικότητα και την οικονομική δραστηριότητα , όπως:
- Ο φόρος επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών
- Ο φόρος διοξειδίου του άνθρακα
- Ο νέος ενιαίος ευρωπαϊκός ΦΠΑ
- Το Ευρωομόλογο
Ο φόρος επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών θα μετατοπίσει έστω και εν μέρει ,το κοινωνικά άδικο φορολογικό βάρος που υφίσταται η μη ειδικευμένη και προσωρινή εργασία , στα χρηματοοικονομικά έσοδα.
Ο φόρος διοξειδίου του άνθρακα θα ωθήσει το οικονομικό σύστημα σε επιλογές περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και θα επιβάλλεται επίσης στα προϊόντα που εισάγονται από περιοχές οι οποίες δεν έχουν ακόμα υιοθετήσει ανάλογα περιβαλλοντικά μέτρα.
Δεδομένου όμως ότι ο κύριος σκοπός του σχεδίου είναι η ανάκαμψη των επενδύσεων, είναι σκόπιμο να προβλεφθούν επίσης σημαντικές χρηματοοικονομικές παρεμβάσεις-έστω και με ετεροχρονισμένη εκταμίευση - μέσω ενεργοποίησης της έκδοσης του ευρωομολόγου, με τη συμμετοχή της ΕΚΤ. Οι παρεμβάσεις αυτές αφορούν τη δημιουργία ενός «Ταμείου κεφαλαίων», το οποίο θα διατηρεί την κυριότητα των επενδύσεων που πραγματοποιήθηκαν , με σκοπό τη διάθεση πόρων στις νέες γενιές με την ,έστω και ετεροχρονισμένα, απόδοση αυτών των επενδύσεων.
Θα πρέπει όμως να ληφθούν σοβαρά υπόψη δύο παράμετροι που θα συμβάλουν στην υγιή και ολοκληρωμένη ανάπτυξη:
1.
Το Σχέδιο πρέπει να περιλαμβάνει και τις περιοχές που συνδέονται άμεσα με την Ένωση, λόγω γεωγραφικής εγγύτητας, ιδίως τις χώρες της Μεσογείου που έχουν εξελιχθεί σημαντικά σε πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.
2.
Προκειμένου να διασφαλισθεί η μέγιστη διαφάνεια και αποτελεσματικότητα της χρήσης των πόρων είναι απαραίτητο να προβλεφθεί σε όλες τις περιπτώσεις, όπου είναι δυνατόν και σίγουρα στον τομέα των ερευνών για νέες πηγές ενέργειας, η ενεργοποίηση ειδικών προγραμμάτων και, κατά περίπτωση, φορέων υπευθύνων για τη χρήση των κονδυλίων.
Οι αισιόδοξες προοπτικές...
Η Ευρώπη στους προηγούμενους κύκλους της διεύρυνσής της ( κοινή αγορά και ενιαία αγορά) δημιούργησε δεκαπέντε εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας.
Πιστεύουμε ότι με το νέο αυτό Σχέδιο θα δημιουργηθούν τουλάχιστον είκοσι εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας ιδιαίτερα στον κλάδο των υπηρεσιών.
Τα ενδεικτικά μεγέθη είναι ενθαρρυντικά :
1.
Οι επενδύσεις που θα προβλέπονται στο νέο αυτό Σχέδιο θα πρέπει να ανέρχονται στα 300-500 δισεκατομμύρια ευρώ, τα οποία θα χορηγηθούν σε διάστημα 3-5 ετών.
2.
Στη λήξη του σχεδίου η Ένωση θα διαθέτει ένα κεφάλαιο του οποίου το ύψος θα μπορούσε να ισοδυναμεί με το διπλάσιο, τουλάχιστον, ποσό της επένδυσης εξασφαλίζοντας έτσι επαρκή στήριξη στις νέες γενιές.
3.
Με το φόρο επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών θα μπορούν να ανακτηθούν 30-40 δισεκατομμύρια ευρώ πρόσθετων πόρων στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό για τη χορήγηση επαρκών πιστώσεων στον τομέα της έρευνας και στην αναχρηματοδότηση του «Ταμείου» που συγκροτήθηκε από την επιτροπή το 2006 για την αντιμετώπιση των δυσκολιών που προέκυψαν από την προσαρμογή της αγοράς εργασίας στην παγκοσμιοποίηση. Ο προϋπολογισμός της Ένωσης υπολογίζεται έτσι να φτάσει κοντά στο όριο του 1,27% το οποίο είχε συμφωνηθεί μεταξύ των κρατών-μελών.
4.
Για την έκδοση του ευρωομολόγου ή εγγυήσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση απαιτείται και η επιβολή του φόρου διοξειδίου του άνθρακα που θα μπορούσε να αποφέρει έσοδα ύψους τουλάχιστον 50 δισεκατομμυρίων ετησίως για την αποπληρωμή της έκδοσης του ομολόγου. Ο φόρος διοξειδίου του άνθρακα για τη στήριξη του σχεδίου επενδύσεων στο αρχικό στάδιο εφαρμογής δικαιολογείται πλήρως και από το γεγονός ότι ο ίδιος ο φόρος θα μειώνεται σταδιακά , καθώς η Ευρωπαϊκή οικονομία - χάρη και στο προτεινόμενο Σχέδιο - θα χρησιμοποιεί πηγές ενέργειας που δεν παράγουν διοξείδιο του άνθρακα.
Ένα όραμα για τις μελλοντικές γενεές
Πιο συγκεκριμένα το «Ταμείο κεφαλαίων» θα μπορούσε να στηρίξει την ένταξη των νέων της Ευρώπης στην αγορά εργασίας με σχέδια κατάρτισης για την εξάλειψη της επαγγελματικής ανασφάλειας, την προώθηση της επιχειρηματικότητας καθώς και τη δημιουργία θεσμών «επαγγελματικής πρακτικής μέσω ανταλλαγών» για τους νέους, οι οποίοι μετά το τέλος των σπουδών τους εισέρχονται στην αγορά εργασίας, με βάση και την εμπειρία από το πρόγραμμα π.χ “Erasmus”…….
Εάν διαπιστωθούν ανυπέρβλητες δυσχέρειες στη συμμετοχή όλων των κρατών θα πρέπει να προβλεφθεί η δυνατότητα προσχώρησης μιας ομάδας κρατών με την εφαρμογή των κανόνων για την ενισχυμένη συνεργασία, ιδίως από πλευράς Eurogroup και των κρατών που επιθυμούν να συμμετάσχουν, όπως προβλέπεται ήδη στις πρόσφατες προτάσεις «Euro Plus» που παρουσίασε η γερμανική κυβέρνηση σχετικά με την ανταγωνιστικότητα.
Έτσι εκτός από τα πιο χειροπιαστά κοινωνικά και οικονομικά αποτελέσματα αυτού του νέου Σχεδίου, που εντάσσεται στη φιλοσοφία της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδιοποίησης, θα αρχίσουμε ως Ευρωπαίοι να ξαναζούμε και πάλι την κουλτούρα της ενότητας, ξαναδημιουργώντας την Ευρωπαϊκή ψυχή που κινδυνεύει να χαθεί.
