Η ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΝΕΙ ΚΑΚΟ ΣΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΥΣ

του Αντερς Άσλαντ *

Από το 2008 και μετά, ο νομπελίστας καθηγητής Οικονομίας στο Πρίνστον και αρθρογράφος στους Νιου Γιορκ Τάϊμς, κ. Πωλ Κρούγκμαν, δεν έχει σταματήσει να προβλέπει την κατάρρευση της ευρωζώνης, την οποία αποδίδει στις πολιτικές λιτότητας που ακολουθούν κάποιες υπερχρεωμένες χώρες που συμμετέχουν στην οικονομική και νομισματική ένωση (ΟΝΕ). Ο γνωστός καθηγητής, όμως, δεν σταμάτησε μόνον στην ευρωζώνη. Αναφέρθηκε και σε άλλες περιπτώσεις, όπου και εκεί τα γεγονότα και οι εξελίξεις που τα συνοδεύουν τον διέψευσαν –και μάλιστα με πάταγο, όπως θα δούμε πιο κάτω.

Την πρώτη φορά που εξεπλάγην από την λανθασμένη εικόνα που είχε ο Πωλ Κρούγκμαν για την χρηματοπιστωτική κρίση της Ευρώπης και όχι μόνον, ήταν τον Δεκέμβριο του 2008. Είχε γράψει τότε ένα άρθρο σε γνωστό blog που με άφησε κυριολεκτικά άφωνο. Το άρθρο είχε τίτλο «Η Λετονία είναι η νέα Αργεντινή».

Επρόκειτο για μία περίεργη από πολλές πλευρές σύγκριση. Η Αργεντινή είναι μία μεγάλη αλλά κλειστή οικονομία η οποία υπακούει σε λαϊκίστικες πολιτικές, με γνωστά αποτελέσματα. Αντιθέτως, η Λετονία είναι μία πολύ μικρή αλλά ανοικτή οικονομία, η οποία συμμετέχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έχει εξαιρετικό εμπορικό περιβάλλον και λίγα χρέη. Οι μόνες ομοιότητες που μπορούν να υπάρχουν ανάμεσα στις δύο χώρες είναι οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις που προκλήθηκαν σε αμφότερες λόγω υπερβολικών ελλειμμάτων και που τις οδήγησαν στον αποκλεισμό τους από τις αγορές. Ξεκινώντας από αυτή την εύκολη αναλογία, ο Κρούγκμαν συμπέρανε ότι η Λετονία έπρεπε να επιστρέψει στο εθνικό της νόμισμα, όπως έκανε και η Αργεντινή.

Φυσικά κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Η κυβέρνηση της Λετονίας αγνόησε την συμβουλή του, έμεινε σταθερή στην ευρωζώνη και επέβαλε δρακόντεια μέτρα λιτότητας. Σύντομα η εμπιστοσύνη των αγορών αποκαταστάθηκε και πραγματοποιήθηκαν πολλές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Σήμερα, η Λετονία έχει την γρηγορότερη ανάπτυξη της Ευρώπης.

Το λάθος του Κρούγκμαν ήταν ότι έβλεπε μόνον ένα μέρος από τους δείκτες και έβγαζε απλουστευτικά συμπεράσματα. Ωστόσο, το πιο χτυπητό του λάθος είναι η προφητεία του ότι θα διαλυθεί η ευρωζώνη –και μάλιστα τοποθετούσε την διάλυσή της μεταξύ Απριλίου 2010 και Ιουλίου 2012. Ε, λοιπόν, πάλι έκανε λάθος. όχι μόνον η ευρωζώνη δεν διαλύθηκε, αλλά επιπλέον το 2009 έγινε μέλος της η Σλοβακία και ακολούθησε η Εσθονία το 2011. Η Λετονία έκανε το ίδιο τον Ιανουάριο του 2014.

Ακόμη κι αν όλοι έχουμε δικαίωμα στο λάθος, αυτό που έκανε ο Κρούγκμαν ήταν πολύ βαρύ. Δεν κατάλαβε ότι, ακόμη κι αν το ευρώ εξαφανιζόταν, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιβίωνε. Το δήλωσε και ο Μάριο Ντράγκι τον Ιούλιο του 2011 –ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα έκανε ό,τι χρειαζόταν για να σώσει το ευρώ.

Τον περασμένο αιώνα διαλύθηκαν τρεις οικονομικές ενώσεις: η Αυστρο-Ουγγαρία, η Γιουγκοσλαβία και η ΕΣΣΔ. Κάθε φορά, το αποτέλεσμα ήταν ο υπερπληθωρισμός, από τον οποίο υπέφεραν οι χώρες για πολλά χρόνια –ορισμένες δε ακόμη δεν έχουν συνέλθει. Σήμερα βλέπουμε τα αποτελέσματα που δίνουν οι συμβουλές του Κρούγκμαν. Οι χώρες που τον άκουσαν και αύξησαν τα ελλείμματά τους (οι χώρες της νότιας Ευρώπης), τα βρήκαν σκούρα με την ανάπτυξη και την ανεργία σε σχέση με τις χώρες της βόρειας Ευρώπης, και κυρίως τις χώρες της Βαλτικής, που εφάρμοσαν πολιτικές λιτότητας.

Αυτές τις πραγματικότητες, ο Πωλ Κρούγκμαν δείχνει να μην θέλει να τις δει. Εμμένει μονομερώς σε αντιλήψεις που διαψεύδονται και σε πολιτικό επίπεδο, αφήνοντας έκθετες τις προβλέψεις του. Στα πέντε χρόνια που μεσολάβησαν από τον Οκτώβριο 2008 έως τον Σεπτέμβριο 2013, οκτώ ευρωπαϊκές κυβερνήσεις (Εσθονία, Φινλανδία, Γερμανία, Λετονία, Πολωνία, Σουηδία, Λουξεμβούργο και Ολλανδία) επανεξελέγησαν, παρά τις πολιτικές λιτότητας και οικονομικού νοικοκυρέματος που εφαρμόζουν. Παραμένουν δε στην εξουσία εν μέσω οξύτατης οικονομικής κρίσης. Ως φαίνεται, λοιπόν, τα μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα κάθε άλλο παρά ελκυστικά είναι για τους ψηφοφόρους των παραπάνω χωρών. Από την άλλη πλευρά, οι ψηφοφόροι βλέπουν ότι η δημοσιονομική περιστολή αποδίδει. Οι οκτώ προαναφερθείσες χώρες έχουν υπερδιπλάσιο ρυθμό ανάπτυξης από τις υπόλοιπες 19 χώρες μέλη της Ένωσης –και αυτό είναι κάτι που λέει πολλά.

Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες με μεγάλες δημόσιες δαπάνες πρέπει να τις μειώσουν –και αυτό ο Κρούγκμαν δεν θέλει να το αναγνωρίσει. Είδε με κακό μάτι την επιλογή των Λετονών να επιβάλουν μέτρα και να μειώσουν τις δημόσιες δαπάνες κατά δύο τρίτα, ενώ αύξησαν μόνον κατά ένα τρίτο τους φόρους. Όσο για τις χώρες του νότου, αναγκάστηκαν να αυξήσουν τους φόρους –κάτι που αρέσει μάλλον στον Κρούγκμαν. Πλην όμως, η αύξηση της φορολογίας χωρίς αντίστοιχη μείωση των δημοσίων δαπανών υπονομεύει την ανάπτυξη και αυτό επιβεβαιώνεται στην Ελλάδα, με την εκτίναξη της ανεργίας. Για να αρχίσει να μειώνεται η τελευταία, είναι εκ των ων ουκ άνευ η μείωση των δημοσίων δαπανών, σε μία οικονομία που είναι μικρή και αρκετά ευέλικτη.

Εσχάτως, ο κ. Πωλ Κρούγκμαν αποδεικνύεται λάθος και στην περίπτωση της Αργεντινής. Η κατεστραμμένη από τον λαϊκισμό χώρα ψάχνει να βρει τρόπους να αποπληρώσει το χρέος της και άφησε στην άκρη τις ολέθριες προτροπές κάποιων οικονομολόγων που έκαναν λόγο για μονομερή «κουρέματα» και άλλα ανόητα παρόμοια.

Εντυπωσιακή είναι επίσης και η περίπτωση του Γάλλου οικονομολόγου και καθηγητή κ. Τομάς Πικεττύ, ο οποίος στο βιβλίο του «Το Κεφάλαιο στον 21^ο Αιώνα και οι Νέες Ανισότητες», περιγράφει ότι ο καπιταλισμός διευρύνει τις ανισότητες μέσω των αποδόσεων του συσσωρευμένου σε λίγα χέρια κεφαλαίου. Ωστόσο, οι Φαϊνάνσιαλ Τάϊμς απέδειξαν ότι ο Γάλλος καθηγητής χρησιμοποίησε ποσοτικά στοιχεία παραποιώντας τα και προσαρμόζοντάς τα έτσι σε αυτό που αρχικά ήθελε να αποδείξει. Εξάλλου, διαπρεπείς καθηγητές έγραψαν ότι ο Τ. Πικεττύ δίνει αυθαίρετες ερμηνείες και στην παραδοσιακή οικονομική θεωρία, αφαιρώντας από αυτήν όλα τα στοιχεία που δεν τον βόλευαν. Κατέληξε έτσι σε συμπεράσματα που ναι μεν τον βοήθησαν να πουλήσει 200.000 βιβλία, αλλά περί επιστημονικής επάρκειας μάλλον δεν πρέπει να γίνεται λόγος…

Η πολιτικοποίηση μπορεί να βοηθά τα εισοδήματα των οικονομολόγων, αλλά το κύρος τους πάει όλο και πιο κοντά στο περιθώριο.